‘’Uithuisgeplaatste kinderen moeten ervaren dat het leven wel te vertrouwen is.’’

Uit onderzoek van het Nederlands Jeugd Instituut blijkt dat 90% van de uit huis geplaatste kinderen uit een gebroken gezin komt, bij 80% is er sprake van langdurig en meerdere vormen van kindermishandeling. Uit huis geplaatste kinderen komen op verschillende plekken terecht. Een van de mogelijkheden is wonen in een gezinshuis.

BEAM sprak met Gerard Besten (63), hij is directeur van Jeugddorp De Glind, in de buurt van Amersfoort. In dit dorp, wat al 100 jaar bestaat, staan veel gezinshuizen waar ‘gewone’ families wonen met die uithuisgeplaatste kinderen. Gerard en zijn vrouw vormden er ook jarenlang een gezinshuis voordat hij directeur werd.

Wat is het verschil tussen een pleeggezin en een gezinshuis?
‘’Pleeggezinnen nemen kinderen vrijwillig in huis. Bij gezinshuizen heeft minstens één van de opvoeders een opleiding en ervaring in de jeugdzorg. Zij krijgen betaald voor het opvoeden en bijstaan van het kind. Gezinshuizen bestaan sinds de jaren ‘60. Ze zijn door heel Nederland. In Jeugddorp De Glind staan zo’n 25 gezinshuizen bij elkaar, maar er wonen ook gezinnen zonder uithuisgeplaatste kinderen tussen. Het heeft als enige dorp in Nederland de naam ‘jeugddorp’, omdat verschillende organisaties hier faciliteiten aanbieden voor de kinderen.’’

Wat is er zo goed aan een gezinshuis?
‘’De kinderen die in aanmerking komen voor een gezinshuis hebben veel te veel meegemaakt. Zij hebben angst voor het leven. Wat deze kinderen nodig hebben, en dat is niet alleen mijn eigen ervaring maar blijkt ook uit onderzoeken, is veiligheid. Hier valt voorspelbaarheid en herkenbaarheid onder: opvoeders die op dezelfde manier reageren. Het tweede wat ze nodig hebben is dat ze hun trauma kunnen uiten zonder dat ze weer getraumatiseerd worden. Dit komt soms naar buiten door bizar gedrag. Met dit gedrag omgaan is topsport, vandaar de professionals in de gezinshuizen. En als derde moeten de kinderen langdurig gezonde ervaringen meemaken. Zo krijgen ze hopelijk vertrouwen in zichzelf en in de omgeving.’’

Hebben deze kinderen nog contact met hun biologische ouders?
‘’Sommige komen hier regelmatig langs in het dorp, anderen sporadisch. Er wonen ook kinderen op een geheime plek in een gezinshuis, daarom hebben ook niet alle gezinshuizen een eigen website. Sommige familieleden vormen een regelrechte bedreiging voor een kind.’’

Wat betreft gebroken gezinnen: worden en broers en zussen wel bij elkaar gehouden?
 ‘’Er zijn landen waar dat beter is geregeld dan in Nederland. Het is hier bij onze jeugdzorg geen hard issue en dat zou wel moeten. Kinderen horen bij elkaar, het is beter voor hun herstel. Er zijn nu te weinig gezinnen die twee of meer broertjes en zusjes in huis kunnen nemen. Tegelijk is het voor de andere kinderen in huis moeilijk om broers en zussen samen te zien.’’

Heel uw carrière, eigenlijk heel u leven, is aan kinderen met trauma’s besteed. Hoe is zo’n baan?

‘’Het is letterlijk een 24/7 baan. Sommige mensen worden er door gesloopt, omdat je wordt geconfronteerd met de schaduwkant van het leven. Het is bizar wat sommige kinderen van onder de twaalf jaar al hebben mee gemaakt. Kinderen gillen, dreigen en molesteren om zich te uiten en af te sluiten. Als ze zich fijn voelen in een gezinshuis, dan voelt dat vaak als verraad naar de eigen ouder(s). Ik heb zo vaak tegen een kind gezegd: ‘Ik weet dat je mij en mijn vrouw niet leuk wilt vinden.’ Eenzaam zijn voelt veiliger en eerlijker tegenover hun ouder(s), dan gelukkig zijn bij andere mensen. Als er iets is wat deze kinderen typeert dan is dat loyaliteit en eenzaamheid.’’

Ligt u niet wakker van deze kinderen die zo beschadigd zijn?
‘’Nee, sommige kinderen die wij vroeger in huis hadden, zijn inmiddels rond de veertig en daar gaat het goed mee. Anderen zijn verslaafd. Medelijden vind ik een heel ingewikkeld begrip. Ben ik écht begaan met iemand of zit ik mijn eigen zielenroerselen te koesteren? We willen kinderen zielsgraag laten ervaren dat het leven wel te vertrouwen is. De een kun je verder helpen groeien dan de ander.’’

U heeft een schat aan ervaring, wat wilt u jongeren die in de jeugdzorg (gaan) werken op het hart drukken?
‘’Dit is meer een advies voor álle jongeren. We kunnen robots maken, we kunnen op de maan landen, maar de grootste ontdekkingsweg is nog steeds de weg naar binnen. Methodiek is belangrijk, maar toets vooral jezelf en je omgang met anderen. Hoe reageer ik op mensen, wat doe ik, wat werkt en wat niet en hoe ga ik het morgen beter aanpakken? De één is daar al op tienerleeftijd mee bezig, de ander pas als hij of zij veertig is en vastgelopen.’’