In gesprek over identiteit: Hoe weet ik wie ik ben en stop ik met het kopiëren van anderen?

Het is een vraag waar heel wat filosofen een leven lang over nadenken: ‘Wie ben ik?’ Toch is het ook een vraag waar ieder ‘gewoon’ mens elke dag, meestal onbewust, mee bezig is. Ik, redacteur Wilke, ook. Ik maak veel keuzes op basis van wie ik ben of wil zijn. Maar wie je bent lijkt best wel veranderlijk. Ik heb weleens meegemaakt dat een belangrijke keuze of een (heftige) gebeurtenis ervoor zorgde dat alles wat ik over mezelf dacht te weten compleet veranderde… Een snelle steekproef op de Instagram van BEAM laat zien dat 63% van de volgers soms ook niet weet wie hij of zij is. Dan sta ik daar tenminste niet alleen in. Maar wat is er hier nou precies aan de hand? Waarom vinden we het moeilijk om te weten wie we zijn?

Marian van Oordt is docent en decaan op de Evangelische Hogeschool in Amersfoort en geeft al jaren les over het onderwerp identiteitsontwikkeling. Marian: “Jongeren denken vaak dat ze niet weten wie ze zijn. Op de EH zien we dit vooral terug in problemen met de studiekeuze, want als je niet weet wie je bent, hoe kan je dan een studie kiezen die bij je past? Jongeren ervaren dit nog heftiger als ze erachter komen dat ze een verkeerde studie hebben gekozen en besluiten te stoppen, wat is er dan nog van je identiteit over? Ik leid elk jaar een groepje jongeren op de EH en dan zeg ik best vaak: ‘Hoe oud ben je nou? Denk je echt dat je nu al helemaal moet weten wie je bent?’ Sowieso is de vraag ‘wie ben ik eigenlijk?’ een vraag voor alle leeftijden. Ik geef ook cursussen aan volwassenen en die stellen precies dezelfde vragen.”

Niemand heeft tegenwoordig tijd om te gaan zitten nadenken over wie hij of zij is

Goed, ‘wie ben ik?’ is dus geen gekke vraag om te stellen, dat is goed om te weten. Maar waarom vinden we het zo moeilijk om het antwoord te vinden? Marian weet wel wat factoren te noemen: “De snelheid van het leven ligt hoog. Iedereen is altijd drie dingen tegelijk aan het doen en er is weinig tijd om te gaan zitten nadenken over wie je bent. Sociale media maken het nog wat moeilijker, want iedere jongere heeft constant vergelijkingsmateriaal in zijn of haar broekzak. Een leerling op de EH zei het zo: ‘Ik zie elke dag ideaalplaatjes van uiterlijk en lifestyle waar ik niet aan kan voldoen. Aan de ene kant moet ik er bovenuit steken en opvallen, aan de andere kant moet ik ook niet te gek en te raar zijn. Het is niet te doen.’ Jongeren ervaren druk dat ze aan allerlei eisen moeten voldoen vóórdat ze echt iemand kunnen zijn.”

Nou, weer iets wat ik, Wilke, herken. Aan de ene kant moet je onderscheidend en eigenzinnig zijn, aan de andere kant word je volledig afgebrand als je té eigenzinnig bent en mensen het niet leuk meer vinden. Lekker dan. Het lijkt alsof je het nooit goed kan doen. Dan lijkt het me dus ook waardevoller om zelf te ontdekken wie ik ben dan om dat af te laten hangen van wat mensen om me heen verwachten, want dat is toch onhaalbaar. Mijn volgende vraag aan Marian is dan ook: ‘Als ik voor mezelf wil ontdekken wie ik ben, waar begin ik deze ontdekkingstocht dan?’

Kan jij het anders zijn van anderen accepteren en waarderen?

Marian: “Er zijn twee dingen heel belangrijk als je wilt ontdekken wat jouw identiteit is. Het eerste is dat je een groep vindt waar je geaccepteerd wordt zoals je bent. Dat er wordt erkend dat jij anders bent dan anderen en dat dat oké is. Is iemand wat stiller? Prima, dan mag diegene stil zijn. Er is geen ideaalplaatje of een mal waar iedereen in moet passen. Hier hoort ook bij dat jij zelf het anders zijn van anderen accepteert en waardeert.

Een tweede ding wat misschien wel het belangrijkste is, is dat je ontdekt hoe God naar jou kijkt. En dat hoe God naar je kijkt, belangrijker is dan hoe de omgeving naar je kijkt. Als dat kwartje valt, zie ik jongeren echt veranderen. God heeft iedereen gemaakt naar zijn evenbeeld, dat is ontzettend bijzonder. Dat geeft je waarde en een identiteit. Want wat mensen ook zouden kunnen zeggen, God heeft je zo bedoeld. Je dat realiseren, doet iets met een mens. Vanuit deze basis kan je anders over jezelf gaan denken: God heeft jou bepaalde eigenschappen en talenten gegeven die hij niet aan een ander heeft gegeven, wat zijn die talenten? Je bent niet langer wat anderen van je zeggen of wat je hebt, maar je bent wat God over je zegt en aan je geeft.”

Hoe kan deze theorie echt praktisch worden in mijn leven?

Ik zit enthousiast te knikken aan de telefoon als Marian dit allemaal zegt. Maar toch blijft het knagen. Ik weet namelijk best goed dat God zo naar me kijkt, maar ik vergeet het zo vaak weer. Het blijft soms zo erg theoretisch en zo weinig praktisch. Ik geloof met mijn hele hart dat God me waardevol vindt, maar tegelijkertijd blijf ik me vergelijken met anderen op Instagram. Wat moet ik daar nou mee?

“Het is belangrijk om je gedachten kritisch te bekijken en te leren wanneer iets een leugen is. Het is simpelweg niet waar dat jij bent wat anderen over je zeggen, dus als je merkt dat je dit gelooft: besef dan dat het een leugen is. Probeer ook je gedrag aan te passen: verwijder bepaalde apps en ontvolg bijvoorbeeld mensen die je onzeker maken of waarvan je de mening net iets te belangrijk vindt. Verlos jezelf van de terreur van altijd maar perfecte mensen op je scherm zien.” Tijd voor mijn laatste vraag: Met welke dingen moet ik écht stoppen als ik wil ontdekken wie ik ben? Marian: “Stop met overal ‘ja’ tegen zeggen omdat je denkt dat anderen je dan aardig vinden. Je verliest jezelf en weet op een gegeven moment niet meer wat jij zelf echt leuk vindt. Ook krijg je het hartstikke druk waardoor je niet eens meer tijd hebt om stil te staan bij wie je zelf bent.”

Een andere grote vraag die we samen met de EH hebben getackeld gaat over FOBO (Fear Of Better Options) en keuzestress. Hoe ga je daarmee om? Lees dat artikel door hier te klikken.