Wat zegt de Bijbel over seks en hoe moet je daarmee omgaan?
Veel mensen gaan vandaag de dag nogal vrij om met seks: we vinden het gewoon om erover te praten, films en series brengen seksuele handelingen vaak best expliciet in beeld, en voor veel mensen hoort seks gewoon bij een relatie. Heeft een 2000 jaar oud boek zoals de Bijbel hier dan nog iets over te zeggen? Zeker! Maar om Bijbelteksten over seks op waarde te kunnen schatten, is het wel belangrijk om iets meer te weten over hun achtergronden.
Deze tekst komt uit de nieuwe jongerenbijbel.
De wereld van het oude israël
In het oude Israël werd seks eigenlijk bijna niet los gezien van voortplanting. Net als in veel maatschappijen speelde in Israël de vader een belangrijke rol in het erfrecht. Namen, titels en eigendommen werden van vader op zoon doorgegeven. In zo’n systeem is het natuurlijk erg belangrijk dat je weet dat je zoon ook echt jouw zoon is. Veel wetgeving over seksualiteit in het Oude Testament heeft te maken met dat principe van erfrecht van vader op zoon (Deut. 22:13- 29). Als een meisje of vrouw zich hier niet aan hield, was dat niet alleen een probleem tussen haar en haar (toekomstige) echtgenoot, maar stond de eer van de hele familie op het spel. Een huwelijk draaide ook niet om verliefdheid. Een partner koos je niet zelf, hij of zij werd voor je gekozen, door je ouders. Als die verliefdheid later toch ontstond, was dat mooi meegenomen.
De bijbel: ook een ander geluid
In veel wetten in de Bijbel zie je terug hoe belangrijk voortplanting via de juiste lijnen werd gevonden. In ieder geval voor meisjes en vrouwen was seks daarom beperkt tot het huwelijk. Maar anders dan in veel omringende maatschappijen, waren er in het oude Israël ook voor de man allerlei regels. Hij moest trouw zijn aan zijn vrouw (bijvoorbeeld Spr. 5:15-20). En hij mocht geen seksuele relaties aangaan die de familieverhoudingen zouden verstoren (Lev. 18:6-18).
Goden, grieken en romeinen
In de tijd van Jezus waren deze regels binnen het Jodendom heel gebruikelijk. Maar Romeinen en vooral Grieken gingen veel losser om met seks, en van gelijkwaardigheid tussen de partners was hierbij weinig sprake. Paulus noemt die losse omgang met seks, waarbij de bevrediging van de eigen behoefte centraal staat, verschillende keren als voorbeeld van een leven los van God (bijvoorbeeld Rom. 13:13; Gal. 5:19; Kol. 3:5). Wie zich door Gods Geest laat leiden, zegt Paulus, leeft heel anders: vol liefde voor de ander en zelfbeheersing (Rom. 12:9-11; 2 Kor. 6:6; Gal. 5:22-23).
Seks = slecht?
Sommige christenen in de vroege kerk vonden dat je maar beter helemaal geen seks kunt hebben. Ze lieten zich beïnvloeden door stromingen in het Griekse denken die het lichaam minderwaardig vonden. Alleen de geest deed ertoe, en lichamelijke verlangens moest je zoveel mogelijk uitbannen. En anderen verwachtten dat Jezus snel terug zou komen. Je kon dan maar beter geen aardse verplichtingen zoals het huwelijk aangaan die zouden je alleen maar afleiden, en toch zo voorbij zijn.
De gedachte dat een huwelijk je kan afleiden van de dienst aan God, vinden we ook bij Paulus (1 Kor. 7:33-34). Paulus gaat hier trouwens heel pragmatisch mee om. Hij weet dat verlangen naar seks een normale menselijke behoefte is. Die kun je beter in goede banen leiden (voor hem betekent dat: trouwen) dan dat je ‘van begeerte gaat branden’ (1 Kor. 7:2-9). Opmerkelijk is daarbij dat hij van een behoorlijk gelijkwaardig partnerschap uitgaat: waar in de toenmalige wereld meestal alleen de man zeggenschap had over het lichaam van de vrouw, is dat volgens Paulus wederkerig (1 Kor. 7:3-4).
En nu?
Er zijn grote verschillen tussen toen en nu. Een relatie zoals die nu gewoon is, waarin twee mensen verliefd worden, tijd nemen om elkaar te leren kennen en onderzoeken of ze zich een leven samen kunnen voorstellen, was niet aan de orde. Daar zegt de Bijbel dan ook niet direct iets over.
En soms lees je dan tóch iets dat bijna modern klinkt. In het boek Hooglied vertellen een jon- gen en een meisje aan elkaar wat ze voor elkaar betekenen. En ook al klinken veel beelden ons vreemd in de oren, je voelt de verliefdheid en opwinding van de pagina’s afspatten. Het mooie is dat dit op een heel gelijkwaardige manier gebeurt: beide partners vertellen over hun dromen, hun wensen, hun beleving én hun angsten. Maar ze zijn zich er ook van bewust dat liefde en seksualiteit kwetsbaar kunnen zijn, en dat je er zorgvuldig mee om moet gaan. Ze vragen om de liefde niet aan te wakkeren voordat zij er klaar voor is (Hoogl. 3:5), en vergelijken haar met vuur: ze geeft warmte en licht, maar kan je ook verteren (8:6).
Seks is meer
Je vindt in de Bijbel dus wel een aantal basisprincipes terug. Seks is niet los verkrijgbaar en vraagt om zorgvuldige keuzes. Het is meer dan de bevrediging van een lichamelijke behoefte. Als je seks los van een relatie van trouw en toewijding gaat zien, zoals in de wereld rondom Israël en de vroege kerk en ook in onze tijd nog gebeurt, heeft dat gevolgen voor hoe je naar jezelf, naar de ander en uiteindelijk ook naar God kijkt.
In zijn afscheidswoorden aan zijn leerlingen legt Jezus de lat hoog: we moeten elkaar net zo liefhebben als Hij ons heeft liefgehad (Joh. 15:12). Als je dit ‘nieuwe gebod’ toepast op keuzes in je relaties, heeft dat radicale gevolgen. Concreet zou je kunnen vragen: hoe zou ik zélf graag behandeld willen worden in een relatie, en hoe kan ik van daaruit de ander benaderen (Mat. 7:12)? Wat leidt tot bloei en wat juist niet (Jak. 3:14-18)? Een belangrijke waarde in de Bijbel is trouw: wat betekent het voor mij om trouw te zijn (Spr. 3:3)? Zou dat iets meer kunnen betekenen dan ‘niet vreemdgaan’ (Mat. 5:27-30)? Want trouw kun je ook positief invullen, in de manier waarop je er juist wél voor de ander wilt zijn (Ruth; Filip. 2:4). En niet onbelangrijk: hoe kunnen we ook het genot vieren als geschenk van God (Pred. 9:9)?
