Waar komt het Wilhelmus eigenlijk vandaan?

Voetbalwedstrijden, de Olympische Spelen of Dodenherdenking zijn momenten waarop we ons volkslied zingen. De ene keer uit volle borst, de andere keer gedragen en respectvol. Een enkeling met de hand op het hart. We zingen een eeuwenoude tekst die volgens velen geschreven is door Filips van Marnix van St. Aldegonde.

Wilhelmus van Nassouwe,
ben ik, van Duitsen bloed,
den vaderland getrouwe
blijf ik tot in den dood.
Een Prinse van Oranje
ben ik, vrij, onverveerd,
den Koning van Hispanje
heb ik altijd geëerd.

Eeuwenoud

Volgens het Guinness Book of Records is ons Nederlandse volkslied het oudste ter wereld! Dat is ook niet gek als je bedenkt dat het lied al rond 1570 werd geschreven voor prins Willem van Oranje. Toch heeft het Guinness Book of Records het niet helemaal bij het juiste eind. Ons Wilhelmus is namelijk het oudste lied dat tot volkslied werd gekozen. Maar pas in 1932 werd het officieel ons volkslied.

Van Duitsen bloed?

Het Wilhelmus werd gedicht voor de prins van Oranje. De tekst wordt logischer als je ‘m vanuit zijn perspectief bekijkt. Denk bijvoorbeeld aan de tweede regel: ‘ben ik, van Duitsen bloed.’ Willem van Oranje’s wieg stond in het Duitse Dillenburg, Nassau. Daarom kun je hem ook kennen als Willem van Nassau. Het lied beschrijft hoe de prins – onze vader des vaderslands - tot in de dood trouw zal blijven aan zijn vaderland. Dat doet hij ‘onverveerd’, wat ‘zonder vrees’ betekent. Maar wat doet die Koning van Hispanje in het lied? Willem van Oranje was trouw aan Karel V: niet alleen heer der Nederlanden, maar ook koning van Spanje. Met Karels zoon Filips II kon onze prins het minder goed vinden, wat leidde tot de Tachtigjarige Oorlog. Niet gek dat Nederland en Spanje later in het volkslied worden vergeleken met David en Saul. David mocht dan klein zijn: hij zou overwinnen!

Vijftien(!) coupletten

We zingen meestal alleen het eerste couplet, maar in het totaal kent het Wilhelmus er 15! De beginletters van de coupletten vormen samen ‘Willem van Nassov’ (in die tijd werd de V nog wel eens als U gebruikt). Zo’n dichtvorm wordt ook wel ‘acrostichon’ genoemd. In sommige (christelijke) kringen wordt het zesde couplet ook gezongen. De tekst is als een gebed, gericht op God. Ken jij ook dit vers uit je hoofd?

Mijn schild ende betrouwen
zijt Gij, o God mijn Heer,
op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik doch vroom mag blijven,
uw dienaar t’aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hart doorwondt.

Bronnen: Universiteit van Nederland, Koninklijke Bibliotheek
Omslagfoto: RVD - Erwin Olaf