Jezus is geboren! En nu komt alles goed?
Misschien vraag jij het jezelf wel af, als het snoer met kerstlampjes wéér in de knoop zit (terwijl je dat vorig jaar zo netjes in de doos had gedaan) en de kerstboom een week voor Kerst z’n naalden al kwijt is: “Waar gaat het eigenlijk over?” Nou, dan heb je in je frustratie zomaar een heel goede vraag gesteld; zo eentje waar theologen al eeuwenlang over nadenken. Waar hebben we het eigenlijk over met Kerst? En wat heb je eraan? Natuurlijk, die baby en dat ezeltje doen het goed in de Kinderbijbel, maar verder kun jij je afvragen of er met de geboorte van Jezus nu echt zo veel veranderd is.
Het engelenkoor zong over vrede op aarde, maar nu, ruim tweeduizend jaar later, lijkt er alleen maar meer oorlog te zijn. Trouwens, het ging al heel snel mis: een paar jaar na het gezang liet Herodes alle kleine kinderen vermoorden in de omgeving van Betlehem, uit angst voor een concurrent. Natuurlijk, de lichtjes met Kerst zijn gezellig en het kerstdiner (soms) ook, maar ondertussen zijn er asielzoekers die ook op kerstavond maar moeten hopen dat ze een warm en droog plekje hebben. En ook op Eerste Kerstdag zijn er mensen die alleen eten, net als iedere dag.
‘Jezus is mens geworden’
Toch zeggen christenen dat met Kerst alles is veranderd. Hoe kan dat? Om dat een beetje te kunnen begrijpen, nemen we een duik in een heel oude tekst, waarin is samengevat wat christenen geloven. Die tekst heet de Geloofsbelijdenis van Nicea en komt uit het jaar 325. Misschien wordt die bij jou in de kerk weleens voorgelezen. In die belijdenis gaat het ook over Kerst. Er staat namelijk dat Jezus mens is geworden. Dat wist je waarschijnlijk al, maar het wordt pas echt interessant als je leest wat de belijdenis nog meer over Jezus zegt. Hij is…
de eniggeboren Zoon van God,
uit de Vader geboren voor alle eeuwen,
Licht uit Licht,
waarachtig God uit waarachtig God,
geboren, niet gemaakt,
één van wezen met de Vader: door wie alle dingen geworden zijn,
die om ons mensen en om ons behoud is neergedaald uit de hemelen,
en is vleesgeworden uit de heilige Geest en de maagd Maria,
en is mens geworden.
Dat zijn een hoop moeilijke woorden, maar als je die een beetje begrijpt, begrijp je ook waarom Kerst zo’n belangrijk feest is. In de tijd dat deze tekst werd geschreven, waren christenen het er namelijk niet over eens wie Jezus was. Sommigen zeiden dat Hij ‘gewoon’ een mens was, net als jij en ik. Anderen zeiden juist dat Hij God was en alleen maar een mens léék, en dus helemaal niet was zoals wij. Volgens nog weer anderen zat Jezus er een beetje tussenin: Hij was wel een soort God, maar toch niet helemaal. Eigenlijk waren ze het er dus helemaal niet over eens wie er nu eigenlijk in de stal lag, daar in Betlehem in het jaar 0.
Briljant idee
Al die onenigheid gaf een hoop gedoe. De keizer van het Romeinse Rijk wilde af van al die onrust, daarom riep hij de beste theologen en kerkleiders bij elkaar om een oplossing te vinden. Die hebben heel goed nagedacht (en soms ook wel ruzie gehad) en uiteindelijk kwamen ze met een briljant idee: Jezus was én helemaal God én helemaal mens. In moeilijke woorden: “waarachtig God uit waarachtig God” en “één van wezen met de Vader”. Dat betekent dat Hij 100 procent God is. En toch is Hij ook helemaal mens van vlees en bloed.
Nu heb je dat misschien al zó vaak gehoord dat je denkt: dat is toch logisch? Maar als je erover nadenkt, is het eigenlijk onvoorstelbaar bijzonder! Als jij bijvoorbeeld bedenkt dat Maria de luier van Jezus moest verschonen, kun je volgens deze belijdenis ook zeggen dat Maria de luier van God verschoonde… Als je daarbij stilstaat, kun jij je een beetje voorstellen hoe ongelooflijk vreemd het is wat dit groepje theologen heeft ontdekt. En hoe vreemd en mysterieus het kerstfeest dus ook is.
Hoe kan het dat er nog geen vrede op aarde is?
Grote vragen
Goed, denk je, het is inderdaad onvoorstelbaar vreemd dat Jezus zowel God als mens is. Maar die vragen aan het begin van dit artikel zijn nog steeds niet beantwoord. Hoe kan het dat er nog steeds geen vrede op aarde is? Is er eigenlijk wel iets veranderd met Kerst, of is het een bijzondere gebeurtenis die eigenlijk verder geen gevolgen heeft?
Laten we daarom nog eens even verder lezen. Er staat namelijk dat Jezus Degene is “door wie alle dingen geworden zijn”. Weer zo’n moeilijke zin… maar weer een zin met grote gevolgen! We kunnen namelijk allerlei antwoorden geven op de vraag hoe de wereld in elkaar zit. Wetenschappers zullen zeggen dat de wereld bestaat uit piepkleine deeltjes die op mysterieuze wijze met elkaar communiceren. Anderen zullen zeggen dat de wereld stom toeval is en dat we er dan maar het beste van moeten maken. Een politicus als Herodes (die al die baby’tjes liet vermoorden) zal waarschijnlijk zeggen dat de wereld zó in elkaar zit, dat de sterkste altijd wint. En dat je daarom moet zorgen dat je, desnoods ten koste van anderen, zo veel mogelijk geld en macht verzamelt.
Kijk naar Jezus
Als jij om je heen kijkt en alle oorlogen ziet, en ziekte, en honger, dan denk je: misschien hebben ze wel gelijk. Misschien is de wereld wel een plek die toevallig is ontstaan, die geen zin heeft, en waarin je geluk moet hebben en moet zorgen dat je weet te overleven. Maar deze belijdenis zegt iets heel anders! Alles is door Jezus geworden, dat wil zeggen: als je wilt weten hoe de wereld écht in elkaar zit, moet je naar Jezus kijken.
En wat zie je dan? Je ziet oneindige, maar ook heel kwetsbare liefde. Je ziet een God die zo veel van de wereld en van mensen houdt, dat Hij met ons samen wil leven. En de enige manier waarop Hij dat kan doen, is door, net als wij, als baby geboren te worden. God is niet zo’n machthebber die met alle geweld zijn zin wil krijgen. Kerst wil zeggen: God is een baby’tje dat hulpeloos om liefde en aandacht vraagt, omdat Hij ons zo veel liefde wil geven. Of, zoals de belijdenis zegt: “… die om ons mensen en om ons behoud is neergedaald uit de hemelen…”
Er zijn overal spoortjes van licht te vinden
Als je op die manier naar de wereld gaat kijken, zie je – hoe donker het ook kan zijn – dat er overal spoortjes van dat licht te vinden zijn. Nu is dat licht misschien nog maar heel zwak, als een ‘babyhuiltje’ in een stal in een uithoek van het grote Romeinse Rijk. Maar dat spoortje van licht gaat wel door de wereld heen. Je mag de liefde van God zien in de schepping, in de zon, de sterren en de maan, in de dieren en de planten, in de mensen om je heen. En op een dag zal Gods licht overal schijnen.
Niet meer normaal
Dus wat is er nu eigenlijk veranderd met Kerst? Op het eerste gezicht niet veel, maar als je beter kijkt, ontdek je dat er toch best wel veel anders is. Want wat Herodes deed – alle kleine kinderen vermoorden om aan de macht te blijven – daar keken ze in het Romeinse Rijk helemaal niet gek van op. Alle machthebbers deden dat. En zieken en armen, op hen werd ook neergekeken; zij telden niet echt mee, net als slaven. Men vond het heel normaal dat het recht van de sterkste gold.
God staat juist aan de kant van de zwakken
Daar kunnen wij ons – gelukkig! – niets meer bij voorstellen, en dat heeft alles met Kerst te maken. Nu we weten dat God in onze wereld kwam als een arme baby, en dat Hij de mensen opzocht die niet zo meetelden in de maatschappij, weten we dat God juist aan de kant van de zwakken staat. We weten dat uiteindelijk niet het recht van de sterkste geldt, maar dat kwetsbare liefde sterker is dan zelfs het machtigste leger. Langzaam maar zeker is de wereld daardoor veranderd. Er zijn weeshuizen en ziekenhuizen waar iedereen terecht kan, en het waren christenen die daarmee begonnen. En het heeft even geduurd, maar de slavernij is in grote delen van de wereld afgeschaft.
Onopvallend
Toch blijft Gods aanwezigheid in de wereld ook onopvallend, als een baby in een stal. De film A Hidden Life vertelt het waargebeurde verhaal van Franz Jägerstätter, een Oostenrijkse boer die leefde ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Toen de oproep kwam om in het leger van Hitler te dienen, weigerde hij. Hij vond dat hij als christen geen trouw kon zweren aan Hitler. Iedereen om hem heen probeerde hem ervan te overtuigen een andere keuze te maken: wat kan één man immers uitrichten tegen een enorm rijk? Wat voor zin had zijn verzet? Maar Franz Jägerstätter hield vol. Wat de gevolgen ook zouden zijn, hij koos voor het goede. Uiteindelijk werd hij ter dood veroordeeld. Zijn moed kostte hem zijn leven, en inderdaad: hij heeft de loop van de oorlog niet veranderd. Maar hij heeft wel de kracht van Kerst laten zien: in een onopvallend hoekje van een wereldrijk werd Gods macht zichtbaar in een onopvallend mensenleven. Dan is het pas echt een gezegend kerstfeest!
TEKST ANDRÉ GROENENDIJK
Lees ook over:
