Neuropsycholoog Erik Scherder: "Er wordt veel te veel van jongeren gevraagd"
Professor doctor Erik Scherder. De enthousiaste neuropsycholoog die je misschien kent van zijn optredens bij De Wereld Draait Door of zijn interessante colleges bij de Universiteit van Nederland. Vaak vertelt hij over ouderdom. Iets wat voor ons nog mijlenver weg lijkt. Toch heeft de hoogleraar ook voor ons interessant nieuws! Over het puberende brein, het aangrijpen van nieuwe uitdagingen en de kracht van wegdromen.
“Mijn puberteit was – zoals bij velen – niet mijn allergelukkigste periode. Natuurlijk zitten er mooie momenten tussen: de eerste zoen bijvoorbeeld! Dat zul je je altijd blijven herinneren, zoals alle eerste keren. Maar die zoektocht naar ‘Wie ben ik? Hoe zie ik eruit? Wie zijn mijn vrienden?’ maakt soms onzeker. Bovendien verandert het brein in deze fase veel, wat het leven ongestructureerd kan maken. Vooral de frontale lob is nog volop in ontwikkeling. Dit voorste deel van de hersenen zorgt bijvoorbeeld dat je goed kunt plannen en op jezelf kunt reflecteren. Het helpt om impulsief gedrag te controleren: een soort ‘Waar ben ik eigenlijk mee bezig?’. Maar omdat deze ‘grote controleur’ nog niet volledig ontwikkeld is in het puberbrein, is het een moeilijke tijd!”
Grenzenloos brein
“Zelf was ik een late leerling. Op de middelbare school lukte het me niet om vwo-wiskunde te halen. Dus toen ik naar de universiteit wilde, liep ik tegen afwijzingen aan. Ik moest toch echt eerst m’n wiskunde bijwerken. Ik kocht de juiste boeken en heb thuis alleen maar sommen gemaakt. Daarnaast kreeg ik ook nog bijles. Verschrikkelijk vond ik het! Maar aan de andere kant: het lukte me wel! Ik werkte deel 1 weg, deel 2… Uiteindelijk heb ik een 9 gehaald. Dat zorgt voor zo’n grote beloning in het brein! Het geeft een heerlijk gevoel. Toen dacht ik: ‘Hé, waar ligt de grens eigenlijk?’ Ik kreeg een interne drive om door te leren, om steeds nieuwe uitdagingen aan te gaan.”
Het aangrijpen van nieuwe uitdagingen is zó belangrijk!
“Nu ben ik 66 jaar en wil ik mezelf nog steeds blijven uitdagen. Ik heb het drukker dan ooit! Toen ik de magische grens van 65 jaar passeerde, riep iedereen dat ik het kalmer aan moest doen. Het idee alleen al…! Het aangrijpen van nieuwe uitdagingen en daar moeite voor doen is zó belangrijk. Het brein wordt er enorm voor beloond en je behoudt een zekere flexibiliteit en creativiteit. Dat is niet door mij bedacht hoor, de literatuur is daar heel helder over. Daarom blijf ik zoeken naar die constante uitdaging. Zo ben ik een aantal jaar geleden op vioolles gegaan. ’t Is niet om aan te horen, maar ik vind het wel heel leuk!”
Prikkels
“Toch zie ik ook dat er een overvraging is van de huidige jeugd. Op social media lijkt iedereen het beter te doen dan jij. Het is heel makkelijk om je daaraan te spiegelen en steeds meer te willen presteren. Terwijl het filter dat zegt ‘Dit is wel belangrijk en dat niet’ nog aan het groeien is tot je 30e. Hierdoor is de kans groot dat er stress om de hoek komt kijken. Het is belangrijk om te realiseren dat die overload er is. Misschien is het slim om niet op Twitter én Facebook én Instagram te zitten… Zelf begin ik er niet aan. Ik kan mijn mail niet eens overzien! En dan nog begin en eindig ik mijn dag met dat schermpje. Ook als ik even op de trein moet wachten, pak ik hem erbij. Vroeger keken we op zo’n moment simpelweg uit over de weilanden…”
Op zoek naar rust
“Het brein is altijd actief. Dus ook als je in de verte staart en zelfs als je slaapt. Op dat soort momenten wordt het default mode network actief. Dit netwerk leidt tot creativiteit en probleemoplossend vermogen. Soms kun je de hele dag ergens over tobben en lukt het je niet een oplossing te vinden. Maar dan loop je ’s avonds door de Albert Heijn en dan denk je ineens: ik heb het! Juist als je stopt met tobben, ontstaat er ruimte in je hoofd. Maar daar moet je wel echt rust voor hebben, een white spot. En die zijn er bijna niet, bijvoorbeeld door die constante schermpjes… Daar hebben BEAM’ers vast minder last van. Nee?”
10.000 redenen tot dankbaarheid
“Ja, die jongeren: wat vind ik het prachtig als ze samenkomen op de EO-Jongerendag. Ik kijk er wel eens naar op tv, met veel bewondering. Wat geweldig, die bezieling waarmee de jongeren samen zingen! En dan vaak ook nog zulke mooie liederen. Vooral dat nummer 10.000 redenen: dat blijft lekker in je hoofd hangen. Soms zet ik het op tijdens mijn werk. Het lied geeft me een soort vreugde, ook al ben ik zelf niet gelovig. De toewijding spreekt me enorm aan; ik zou willen dat ik het had! Het geloof kan een kostbaar bezit zijn.”
“Deze jongeren zou ik willen meegeven: blijf dromen. Wat wil je over een tijdje doen? Of wat heb je altijd al willen doen? Ga de uitdaging gewoon aan, stap uit! Zolang jouw vaardigheden het aankunnen, geldt: DOEN! Net als ik deed met vioolles. Daar begon ik niet mee zodat ik ooit in het concertgebouw zou spelen. Maar ik geniet er enorm van. En voor dit alles geldt: leef niet naar je leeftijd. Nooit doen! Neem dat maar van mij aan.”
Hoe kun je op een zinvolle en gelukkige manier oud worden? Erik Scherder zoekt naar het antwoord in Erik Scherder zoekt: Het Geheim van Methusalem. Vanavond is de eerste aflevering te zien op NPO2, om 20.25 uur!
Fotografie: Jacqueline Haas
Geschreven door
Marlieke
