Reuzenskeletten en parasieten in het vaccin: Marieke ontmaskert nepverhalen en complotten
“Het skelet van een reus uit de oudheid is gevonden in Thailand”, “van deze Doritos krijg je kanker” of “er zitten parasieten in het vaccin”. Het zijn allemaal voorbeelden van nepverhalen en complottheorieën. Ze kloppen van geen kant, maar hebben miljoenen likes en views op Instagram en TikTok. Marieke dacht op een dag: ‘Dit kan zo niet langer’. Sinds vorig jaar speurt zij TikTok af, op zoek naar fake news om te ontkrachten. Marieke: “Er zijn zoveel misleidende filmpjes dat ik elke dag wel een video zou kunnen maken.”
“Het is een soort instinct, de neppe filmpjes van de echte kunnen onderscheiden”, vertelt Marieke. Ze heeft zelf gewerkt als journalist en dus kent ze alle ins en outs als het gaat om nieuws en onderzoek. “Meestal zijn het video’s waarin hele heftige uitspraken worden gedaan, of die mensen bang of boos willen maken. Best logisch dat je erin trapt, omdat er alles aan gedaan wordt om het filmpje zo betrouwbaar mogelijk te laten lijken. Toen ik net begon met TikTok was er nog niemand in Nederland die zulke filmpjes onder de loep nam en dus ging ik ermee aan de slag met de hulp van wetenschappelijk- en eigen onderzoek.”
De gekste complotten
Naast haar TikTok account met ruim negentigduizend volgers, heeft Marieke ook een apart account waar ze alle complottheorieën en beangstigende filmpjes liked zodat het algoritme van TikTok zich daar helemaal op aanpast. Het soort filmpjes dat je liked, krijg je vaker te zien. Dus als je nepverhalen liked, zit al snel je hele TikTok daar vol mee. “Het algoritme is zo aangepast dat je te zien krijgt wat je leuk vindt om je zo lang mogelijk op de app te houden. Dat kan dus ook heel gevaarlijk zijn omdat je dan, net als ik, een TikTok kunt krijgen vol complotvideo’s. Ik zie dingen voorbijkomen die gaan over een platte aarde, dat er een geheime basis is op Antarctica waar wij niet bijkomen of dat The Simpsons de toekomst voorspellen. Het zijn er zoveel dat ik elke dag wel een video zou kunnen maken.”
Wil jij voordat je verder leest testen of jij echt nieuws van fake nieuws kan onderscheiden? Doe de test!
Corona complotten
Soms komen er ook gevoelige onderwerpen voorbij in de TikToks die Marieke maakt. Denk bijvoorbeeld aan complottheorieën en nepnieuws die gaan over de coronavaccinatie. Zo bestaan er filmpjes die beweren dat Hugo de Jonge vier keer een coronavaccinatie heeft gehad en dat er parasieten in het vaccin zouden zitten. “Als ik het over corona heb in mijn video’s roept dat veel emoties op. Ik zou zo’n video niet posten als ik een slechte dag heb, omdat ik echt veel negatieve reacties krijg. Zo denken mensen dat ik betaald word voor die video’s, dat ik mijn ziel verkocht zou hebben of zeggen ze dat ik op een bepaalde lijst zou staan van mensen die in tribunalen moeten komen. Maar dit houdt me niet tegen om de waarheid te blijven vertellen.”
Uit z'n verband
Gelukkig komen er vooral veel positieve reacties op de TikToks die Marieke maakt. “Zo kwam ik laatst een filmpje tegen van een paar Nederlandse moslimmeiden die rozen aan het uitdelen waren met een tekst die beschreef dat ze aanhangers waren van een controversiële Turkse politicus. Er stonden zoveel negatieve reacties onder dat ik op onderzoek uitging. Na wat zoekwerk vond ik het originele filmpje op YouTube. De meiden deelden rozen uit om een positief geluid te laten horen in hun buurt en hadden dus niks te maken met dei Turkse politicus. Ik maakte er een TikTok van en kreeg daarna een bericht van een van de meiden in het filmpje dat ze me heel dankbaar waren.”
Ook het ‘nepnieuws-instinct’ van Marieke ontwikkelen? Met deze tips helpt ze je op weg:
Even denken
Met logisch nadenken kom je al heel ver. We nemen het voorbeeld van de toekomst voorspellende serie The Simpsons. Hoe zie je dat precies voor je? Dat er waarzeggers rondlopen op die werkplek? Als je er wat verder over nadenkt, kom je er meestal al achter dat het niet kan kloppen.
Niet is wat het lijkt
Check foto’s via Google Reverse Search. Eigenlijk is dat een grote zoekmachine voor plaatjes in plaats van woorden. Voer een afbeelding in en kom erachter op welke sites dat plaatje nog meer te zien is. Zo kun je er bijvoorbeeld achter komen dat een foto van een spinnenplaag in België eigenlijk uit 2010 komt en dus niet meer klopt. Zo kwam ik erachter dat veel van de toekomst voorspellende Simpson plaatjes zijn achteraf bewerkt.
Wie zoekt, die vindt
Er bestaat een betere zoekmachine dan Google om foto’s terug te vinden: Yandex. Soms kan ik een plaatje niet vinden in Google en dan kijk ik daar en vind ik hem wel.
Kijk verder
Bekijk niet alleen de eerste resultaten die je krijgt op Google, maar kijk verder. De eerste suggesties zijn niet altijd de beste.
Bij twijfel, reacties!
Twijfel je aan de betrouwbaarheid van een filmpje of artikel? Check dan de reacties even. Soms wordt daar al gewezen op de verkeerde informatie die verteld wordt in het filmpje.
Wat is de bron?
Check de bron van de informatie. Laatst zocht ik iets over de betrouwbaarheid van ons drinkwater en kwam op een site die filters verkoopt voor je kraan. Die willen natuurlijk zoveel mogelijk van die filters verkopen door op hun site te zetten dat het drinkwater uit de kraan niet betrouwbaar is. Dat maakt dat je wel op je hoede moet zijn of die informatie klopt.
Lees ook over:
Jottewawee m’kaddesh: dit is wat het populaire TikTok-geluid betekent
Geschreven door
Daniëlle
