Heb jezelf liever dan je naaste

In theorie betekent deze tekst: niet roddelen, klaarstaan voor anderen, minder bedeelden een hand toesteken, niet voordringen, geduld hebben, respect voor ouderen hebben, enzovoort. Zo help je niet alleen je eigen bestaan, maar ook dat van anderen (je naasten) vooruit. Op papier lijkt dit liefhebben heel gemakkelijk, in de praktijk vind ik het knap lastig. In hoeverre moet ik aan mijzelf denken en in welke mate aan anderen? Stel, iedereen laat de ander voor bij het instappen van de trein, dan zal niemand ooit de trein betreden. Hoe moet het dan wél: naastenliefde?

Vrienden met depressie

Vriendschap bestaat uit de wederzijdse hunkering naar aandacht, waardoor we eigenlijk alleen iets geven omdat we het ook terug willen ontvangen.

Dit klinkt natuurlijk hartstikke pessimistisch, maar ergens zit een kern van waarheid in dit egoïstische beeld van vriendschap. Ik vind het best om de sores van een ander aan te horen, maar hoop dat ik ook bij hem/haar terechtkan wanneer ik mezelf een keer niet uit de put krijg.

Meestal ging dit goed; een beetje geven, een beetje nemen. Totdat een van mijn vrienden in een depressie belandde … Hij had mijn liefde nodig, maar had totaal niet de mogelijkheid om liefde terug te geven. Het enige wat ik voor hem kon doen, was: er zijn. Zijn duistere gedachten aanhoren, bevestigen of verzachten. Maanden ging dit door en ik werd er zelf ook somberder van. Het kostte tonnen energie. De ander liefhebben in een vriendschap was plots niet meer zo vanzelfsprekend.

Ik kon deze onbaatzuchtige liefde in de vriendschap niet meer opbrengen en liet het contact verwateren. Naastenliefde heeft blijkbaar een grens. Ik voelde mezelf wel schuldig: ben ik dan zo’n slechte christen die alleen zichzelf denkt?! 

Verzuipen in je werk

Op mijn werk loop ik regelmatig tegen hetzelfde probleem aan. Samen met mijn allerleukste BEAM-collega’s zorgen we ervoor dat er elk jaar vier (!) magazines op je mat liggen en BEAM.nl volstaat met de mooiste, grappigste en ontroerendste verhalen. Heerlijk werk. Toch wordt er soms iemand ziek of krijgt hij/zij een artikel niet af. Dan vangen we dat als collega’s op en nemen we nog een extra schepje op ons eigen bord, omdat de ander anders in zijn of haar werk verdrinkt.

Hartstikke mooi en nobel natuurlijk, want dat zou ik als collega zelf ook graag willen zien: collega’s die je werk overnemen, omdat je er zelf niet uit komt. Als je echter overal “ja” op blijft zeggen – elk vraagstuk wilt oplossen – loop je het risico dat jijzelf ook kopje-onder gaat; dat je te veel liefhebt … 

Het conflict van de liefdestaal

In mijn laatste relatie werden de grenzen van mijn liefhebben pijnlijk zichtbaar. Zij wilde constant samen zijn en ik had veel tijd voor mezelf of met vrienden nodig. Vanzelf kwam de vraag naar voren: wie moest er inleveren? Moest ik mijn innerlijke behoeften aan de kant schuiven en zo veel mogelijk tijd met haar doorbrengen, omdat ze dat graag wilde? Of moest zij mij soms met rust laten, terwijl ze het liefst kletsend in mijn armen lag?

We kwamen er allebei niet uit. Onze liefde bestond uit één groot compromis. “Oké, nu gaan we twee uur iets voor onszelf doen en om drie uur vanmiddag gaan we weer samen zijn.” Zo probeerden we allebei de ander een plezier te doen, maar was een van ons tweeën altijd aan het inleveren. Er bestonden nauwelijks momenten waarop we allebei tevreden waren. Natuurlijk is liefde een beetje geven en een beetje nemen, maar deze aanpassing kostte ons onze karakters. Hoe we het ook probeerden, onze liefdestalen bleken onverstaanbaar voor elkaar. De relatie ging voorbij. Uit liefde voor de ander liepen we de liefde voor onszelf voorbij. 

Heb je naaste niet lief

Een complimentje, “even helpen”, mijn website bijwerken, berichtjes beantwoorden of mailtjes lezen. Ontzettend moe zijn, maar alsnog naar die ene afspraak gaan; klaarstaan voor vrienden die het zwaar hebben, zieke collega’s of een vriendin die veel van me vraagt … tot ik uiteindelijk zelf niet meer kan en de vriendschap moet laten verwateren of het uit moet maken. Naastenliefde is keihard werken, té hard werken als je het mij vraagt.

Soms is het beter om alleen maar aan mezelf te denken. Als liefhebben mij op werk-, vriendschap- en liefdesgebied al niet lukt, ondanks dat ik volledig onbaatzuchtig probeer te zijn, dan werkt ‘naastenliefde’ in de rest van mijn leven vast ook niet. Schijt aan de bijbeltekst en anderen, vanaf nu ben ik de belangrijkste persoon in mijn eigen leven; sta ik centraal.

Ik verdien die stoel in de trein, de rest wacht maar of mag blijven staan. Ook doe ik voortaan alleen mijn eigen werk en neem ik niets van een ander over. En als mijn toekomstige vriendin iets van mij vraagt wat mij niet bevalt, zeg ik: “Sorry schat, maar ik wil dit graag, dus zo gaat het gebeuren ook.” Ieder voor zich. Als iedereen aan zichzelf denkt, wordt er aan iedereen gedacht. 

De waarde van jezelf

Een probleempje: als ik mijn hele leven alleen aan mezelf denk, zal er niemand klaarstaan wanneer ik wel mensen nodig heb. Je naaste niet liefhebben is geen optie. Niet dat je door naastenliefde een burn-out moet oplopen, maar het gaat om het vinden van de balans. Ik kan niet zonder anderen en anderen niet zonder mij.

Naastenliefde is helemaal niet zwart (alleen aan jezelf denken) of wit (alleen aan de ander denken). Het draait niet allemaal om mij, maar ook niet om de ander. Heb je naaste lief als jezelf. Het is een gelijkwaardigheid. Jij bent – volgens God – precies even belangrijk als je naaste. Je hoeft jezelf niet volledig weg te cijferen voor de ander. Denk ook aan je eigen gezondheid, aan je eigen rust en behoeften, zodat je lichaam en geest de mogelijkheid hebben om aan te sterken, en je vervolgens nog meer mensen kunt helpen. “Wat je niet wilt dat de ander geschiedt, doe dat ook jou niet.” (Bas 1:2) Niet alleen deze Kerst, maar het hele jaar door.

Heb jezelf lief als je naaste.

BEELD: MAX GRUNFELD

Wil je meer weten over naastenliefde? Lees in dit artikel facts, tips en tricks over het liefhebben van anderen!