Van Gereformeerd tot Evangelisch: Waarom zijn er zo veel verschillende kerken?

Geschiedenislesje

We gaan terug naar het jaar 1517: de Reformatie. Maarten Luther bezocht de stad Rome en zag daar hoe de kerk heel veel geld verdiende aan het verkopen van aflaten aan arme burgers. Hen werd verteld dat ze zonder aflaat na hun dood in een verzengend vagevuur, een soort tijdelijke hel, zouden belanden. Luther protesteerde hiertegen door de Bijbel uit het Latijn te vertalen, zodat iedereen nu de Bijbel kon lezen. Dat zorgde voor een kerksplitsing tussen de Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk.

Geheime diensten

Het volgende belangrijke punt in de geschiedenis is de Afscheiding in 1834. De Protestantse Kerk heette inmiddels de Nederlands Hervormde Kerk. Deze kerk was volgens de predikant Hendrick de Cock ver afgedwaald. Er werd te weinig gepreekt dat mensen zondig zijn en dat je daarom je leven moet veranderen. Hij schreef het volgende: “Het is duidelijk geworden dat de Nederlands Hervormde Kerk niet de ware maar de valse kerk is. Ik verklaar daarom dat ik mij zal afscheiden totdat de kerk terugkeert naar de echte dienst des Heren!” Er was alleen één probleem: Koning Willem I vond het onoverzichtelijk dat er weer een nieuwe kerk zou ontstaan en hij gaf dan ook geen toestemming voor de nieuwe kerk. Daardoor werden de Afgescheidenen vervolgd. Ze hielden geheime diensten in bijvoorbeeld een molen.

Traditionele kerken

De Afgescheidenen waren nogal overtuigd van hun gelijk. Uiteindelijk ontstonden uit de Afscheiding deze kerken: de Christelijke Gereformeerde Kerk, de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerk, de Gereformeerde Gemeente, de Gereformeerde Gemeente in Nederland en nog vele anderen. Deze kerken hebben over het algemeen een dienst met orgelmuziek en soms ook vaste kledingvoorschriften. Ze verschillen vaak op één punt van elkaar, maar dat vonden ze toch belangrijk genoeg om uit elkaar te gaan.

Dat ik naar deze kerk ga, is niet een deel van mijn identiteit

De kerkstromingen die uit de Afscheiding zijn voortgekomen bestaan nu nog steeds. Rinske zit in zo’n kerk, in de Christelijke Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt (CGKV). Rinske: “Ik ben in deze kerk opgegroeid, voor mij is het dus heel bekend terrein. Ik weet wat ik kan verwachten als ik naar de kerk ga zondag. Dat ik naar een CGKV ga, is niet een deel van mijn identiteit. Het is meer deel van hoe ik mijn christen-zijn vormgeef. Ik vind het niet per se belangrijk om in de CGKV te blijven. Wel voel ik me verbonden met de mensen in deze kerk en met de gemeenschap waar ik nu bij hoor. Dat is voor mij een reden om niet naar een andere kerk te gaan.”

Evangelische kerken

Tot zover de gereformeerde kerken. Maar hoe zit het met de andere kant van het spectrum? De blije, hippe, Evangelische kerken. We beginnen bij het grootste christelijke evenement van Nederland: Opwekking. Elk jaar rond Pinksteren komen christenen uit heel Nederland samen om God te ervaren. Het doel is om dat vervolgens weer mee te nemen naar hun omgeving thuis. Zo’n geloofsopleving, zo’n opwekking, vond in Nederland al plaats in de 18e eeuw, in Nijkerk. Hier gebeurde van 1749-1752 iets bizars wat tot op de dag van vandaag nog bekend staat als ‘de Nijkerkse beroeringen’.

Mensen begonnen te schudden, huilen en lachen

In de Revive podcast vertelt voorganger Johan Kok hoe het er tijdens de Nijkerkse beroeringen aan toe ging. Johan: “Mensen begonnen te schudden, huilen en lachen. Er kwam diepe bekering over mensen, alsof ze direct naar de hel zouden gaan. De mensen smeekten of Jezus hen wilde aannemen en hen redding wilde geven. Vanuit die stroom is het naar omliggende dorpen gegaan en daaruit is de Bijbelbelt eigenlijk ontstaan.” Uit het hele land kwam veel belangstelling, maar daarmee ook veel kritiek, want veel mensen waren bang dat er kwade geesten werden opgeroepen. Stadhouder Willem IV verbood uiteindelijk de opwekkingsdiensten en de evangelische beweging verdween.

Nog een opwekking

Veel later, begin 20e eeuw, was er de Azusa Street Opwekking. Aan de Azusa Street, een straat in Los Angeles vertelde een dominee dat christenen weer moesten gaan leven zoals de gelovigen in het Bijbelboek Handelingen. Hij beloofde: als je zo gaat leven mag je wonderen verwachten. Christenen van over de hele wereld raakten geïnspireerd door deze gebeurtenissen en wilden ook gaan leven als de christenen in Handelingen. In Nederland wordt het de Pinksterbeweging genoemd en Opwekking is daar een onderdeel van.

Hoe ga je om met al die kerken?

Door al die verschillende kerken kan je soms door de bomen het bos niet meer zien. Roy Harmanus is theoloog en volgens hem zijn die verschillende kerken juist goed. Roy: “Kerksplitsingen zijn van alle tijden, van Katholiek tot Protestant. Wat je tegenwoordig vaker ziet is een verschuiving binnen de bestaande kerken. Christenen die bijvoorbeeld de kerk van hun ouders verlaten omdat ze op zoek zijn naar iets wat beter bij hen past. Ik herken dat als christen, maar ook als theoloog. Die zoektocht is heel normaal en die ruimte mag je nemen. De apostel Paulus gebruikt in een van zijn brieven een interessante metafoor: hij ziet de kerk als een lichaam. Iedere kerk of gelovige is een deel van het lichaam en Jezus is het hoofd. Als je verandert van kerk ben je dus nog steeds onderdeel van dat lichaam. De verschillende kerken zijn geen zwakte maar een kracht. Jij beleeft jouw geloof op een hele persoonlijke manier en binnen dat lichaam heb je speelruimte om te kijken wat bij je past.”