Sociale topsport: vrienden kiezen met autisme

Bèh

Al bijna zes jaar begeleid ik een jongen met autisme. In al die tijd kwam er één keer een klasgenootje bij hem thuis; ook met autisme. De jongens deelden hun grote passie voor schapen. Al snel kropen ze om de beurt al blatend tussen mijn benen door, en om de beurt vroegen ze mij wanneer het klasgenootje weer naar huis zou gaan. Het werd mij al snel duidelijk … deze jongens speelden niet met elkaar, maar naast elkaar. Op de basisschool kun je gelukkig nog met elkaar spelen en valt het niet zo op als je kletsen met je klasgenoten lastig vindt. Op de middelbare school wordt communicatie steeds belangrijker. Voor jongeren met autisme is een praatje met iemand aanknopen sociale topsport. Dat maakt het lastig om vrienden te maken en ze te behouden. Marieke Wubs is trainer/sociotherapeut en vertelt dat er vier redenen zijn waarom vrienden maken voor jongeren met autisme lastiger is.  1.     Ze hebben vaak problemen met het inleven in anderen. 2.     Ze nemen taal letterlijk. 3.     Non-verbale communicatie kunnen ze moeilijk interpreteren. 4.     Er is gebrek aan verbeelding. Voor jongeren met autisme is het lastig om te improviseren. Kim (20) heeft autisme: “Ik wil graag vrienden maken, maar ik vind het moeilijk om me te mengen in een gesprek en op een groepje af te stappen. Ik heb ook niet zo veel humor en vind het lastig om humor van anderen te begrijpen.” Ze moeten constant nadenken over alle ongeschreven regels. Zo zet je vaak een stapje achteruit als je de deur opent voor bezoek. Mensen met autisme moeten daar bewust over nadenken. Bovendien: wat zijn dan geschikte gespreksonderwerpen, en hoe kun je subtiel een feestje verlaten als je het zat bent? PEERS: Vrienden maken en houden
Kim was bang dat ze zich eenzaam zou gaan voelen zonder vrienden en besloot de PEERS-training te volgen. Gabrine Jagersma is onderzoeker/orthopedagoog bij Yulius ggz en legt uit: “PEERS is een training waarbij jongeren met autisme leren hoe je vrienden kunt maken en behouden. We helpen jongeren om op zoek te gaan naar leeftijdgenoten met dezelfde interesses. Iedereen moet nadenken over een plek waar hij of zij vrienden kan maken; dat mag een sport zijn, iets van de kerk of een hobby.”  Dat is best spannend, lijkt me, je denkt immers heel bewust na over welke vrienden je kiest. Robert (19) zegt: “Ik vind de eerste indruk heel belangrijk. Ik let bijvoorbeeld ook altijd op hoe iemand heet. Als ik iemand ken met dezelfde naam die ik niet aardig vind, zal ik beslist geen vrienden worden met iemand die ook deze naam heeft.” Zijn trainer Marieke legt vervolgens uit dat ze tijdens de training uitgebreid stilstaan bij dit soort associatiegedrag. Wat is echt belangrijk bij vrienden: de naam of de gemeenschappelijke interesse?

Hoe kun je subtiel een feestje verlaten als je het zat bent?

Awkward

Basisvaardigheden als het voeren van een heen-en-weergesprek is een van de leerpunten. In een gesprek is het prettig als je allebei dingen vraagt en deelt. Wees bijvoorbeeld geen betweter. Niets zo irritant als iemand je constant verbetert: “Je bent niet beter als mij, maar beter dan ik.”  Aaarrrghhh! Gabrine: “Vervolgens gaan we aan de slag met het mengen in een gesprek. Dat is niet zo eenvoudig als het lijkt: gewoon bij een groepje gaan staan en iets over jezelf vertellen. Maar je kijkt waarschijnlijk raar op als er iemand plotseling over zijn hobby begint, terwijl het gesprek net over het gevreesde wiskundeproefwerk gaat. Wij leren cursisten dat je eerst moet luisteren naar het gesprek en pas mee gaat praten als je echt wat te melden hebt over het onderwerp.” Maximale databundel gewenst
Arjen (18) is op zijn elfde het huis uitgegaan om begeleid te gaan wonen. Hier heeft hij veel geleerd over zichzelf en hoe hij met zijn autisme om moet gaan. “Vroeger kon ik al gaan flippen als iemand mijn pen verlegde, inmiddels ben ik veel zelfstandiger en minder agressief.” Arjen heeft ondanks zijn autisme een enorm druk sociaal leven. Zo zit hij bij een studentenvereniging en neemt hij deel aan ongeveer veertig WhatsApp-groepen. “Het zijn bijna allemaal christelijke appgroepen, waar we het hebben over het geloof, maar ook over andere onderwerpen. Alleen met emoties kan ik nog niet zo goed omgaan. Als iemand huilt, kan ik daar niks mee. Als je me concreet je probleem vertelt, kan ik vaak wel goed helpen.” Arjen ontmoet inmiddels appvrienden soms in het echt. “Twee jaar geleden had ik die onzekerheid nog niet getrokken. Ik wilde precies weten wie er zou komen en hoe laat, tot op de minuut nauwkeurig. Ik heb veel gehad aan mijn therapie en mijn geloof. In Jezus vind ik steun als ik spannende dingen onderneem. Hij houdt mij vast bij m’n pols. Zelfs als ik loslaat, ben ik ervan verzekerd dat hij mij vasthoudt.” 

Tips om vrienden te worden met iemand met autisme

1. Vraag wat iemand prettig vindt
De Nederlandse Vereniging voor Autisme gaat ervan uit dat ongeveer 190.000 mensen in Nederland een vorm van autisme hebben. De mate waarin iemand last heeft van autisme kan enorm verschillen. Daarom is het helemaal niet gek om te vragen hoe je iemand met autisme het best kunt helpen en waar diegene behoefte aan heeft. 

2. Wees duidelijk en direct
Vaak missen mensen met autisme subtiele hints. Het kan geen kwaad om op een aardige manier te zeggen wat je denkt.

3. Heb geduld
Mensen met autisme hebben vaak een bijzondere hobby, waarover ze heel lang kunnen praten. En ze zijn vaak minder geneigd om eens naar jou te vragen of hun vriendschap te tonen. Bedenk je dan dat dit geen onwil is! Vriendschap met iemand met autisme is soms een beetje anders of gek, maar na een tijdje zie je dat dit ook bijzonder te gek kan zijn!

Tekst: Esther Jonker