Recensie: Grensgangers | Zo maakte de Berlijnse Muur levens kapot
Berlijn, 1961. Van de een op de andere dag stond ‘ie er: de Muur. De muur die Berlijn in tweeën deelt en tegelijk ook vele families. Dat deze tweedeling tussen oost en west veel impact had op haar inwoners maakt de Vlaamse schrijfster Aline Sax zeker duidelijk in haar boek Grensgangers. Op een indrukkwekkende manier heeft de schrijfster drie jonge mensen uit één familie hun eigen rol in deze verdeelde geschiedenis laten spelen.
Het boek opent met het verhaal van Julian, in 1961. Als oost-Berlijner is hij plotsklaps gescheiden van zijn west-Berlijnse vriendin Heike, die hij nog maar een paar maanden geleden had ontmoet, en zijn goede baan in het westen. Maar bij de pakken neerzitten doet hij niet. Hij besluit te vluchten. Naar het westen, met z'n broer Rolf.
In 1977 is vluchten voor Julians nichtje Marthe geen optie meer. Ondanks dat alles uit het westen verboden is, omdat het te kapitalistisch is, verzet Marthe zich samen met haar broer Florian tegen de socialistische politiek. Samen met een groepje vrienden zit ze in een leesclubje dat verboden westerse boeken leest. Wanneer een nieuw lid de club binnen komt, gaan ze zelfs tot actie over door pamfletten te verspreiden. Marthe weet dat er zware consequenties zijn als ze ontdekt worden, maar ze laat zich niet tegenhouden.
Volledig van de radar verdwenen
In tegenstelling tot haar neef en nicht is Sybille is in 1989 helemaal niet bezig met de politiek. Samen met haar oma zorgt ze voor haar opa, nadat naast Julian ook Marthe en Florian volledig van de radar verdwenen zijn. Wanneer iedereen onder de druk van dit verlies bezwijkt staat ze er alleen voor. Om haar dierbaren te redden moet ze gebruik maken van middelen die grote risico’s met zich meebrengen. Ze raakt verstrikt in een netwerk van intriges en leugens. En dan valt de muur.
Dat de auteur uit Antwerpen komt is te merken aan het taalgebruik in het boek. Hier en daar zijn zinnen te vinden die voor sommige Nederlandse lezers wat onwennig en vreemd aanvoelen, zoals de volgende zin:
“Ik had met Heike afgesproken om naar de Datsche te gaan. Misschien is ze toch nog over de grens geraakt.”
Toch vallen deze zinnen in het grotere geheel in het niet. De gebruikte taal is over het algemeen goed te volgen.
Spanningsopbouw 10+
De schrijfster weet daarnaast op een interessante manier spanning op te bouwen. Drie aparte verhalen zijn op zo’n manier met elkaar verweven dat het ene verhaal het slot is van het andere verhaal. Hierdoor kan je als lezer verbanden leggen die de personages zelf niet kunnen leggen. Daarnaast bouwt Sax meerdere keren de spanning heel hoog op, waardoor het boek je in zijn greep houdt en je bladzijde na bladzijde blíjft omslaan. De spanning van deze passages is heel hevig, maar ook erg rauw en oprecht. Hierdoor lijkt het soms alsof je je in een oorlog begeeft, Berlíjn voelt aan als oorlog.
De gelijkheid van het christendom was duidelijk niet de gelijkheid van het communisme
In het boek komen daarnaast ook veel verschillende ideologieën, religies en vormen van politiek aan de orde. Sax belicht ze van alle kanten en haalt uit elke ideologie wel een vorm van positiviteit naar boven. Geloof speelt geen prominente rol in het boek, hoewel hier en daar sporen van het christendom in het verhaal te vinden zijn:
Ik vermoedde dat het niet vaak zo druk was in een kerk, tegenwoordig. Wij waren geen familie van kerkgangers. En de Staat deed er alles aan om de kerk en het geloof zo ver mogelijk uit het dagelijks leven te bannen. Ze konden de concurrentie van een andere ideologie wel missen. Zeker als die andere ideologie niet dezelfde boodschap verkondigde. De gelijkheid van het christendom was duidelijk niet de gelijkheid van het communisme.
Grensgangers is een indrukwekkend en pijnlijk realistisch boek over de gevolgen van de Berlijnse Muur. Dat deze muur bepalend was voor veel levens is zeker. En dat deze veel kapot maakte ook, dat maakt Sax zeker duidelijk in haar boek. De diversiteit, spanning en rauwheid maken dat het boek een echte pageturner is.
Aline Sax – 352 blz. – €15,99 bij Bookaroo.nl
Genre: Thriller, historisch
Moeilijkheid taalgebruik: Gemiddeld
BOEKRECENSENT: NOOR TE VELDE
