Laatste getuigen uit de oorlog vertellen hun verhaal: “Mijn ouders riskeerden hun leven om anderen te helpen”

‘De verlorenheid van al die kinderen blijft me bij’

Hilda de Jong (84) haar ouders waren lid van de NSB. Toen Nederland eenmaal bevrijd was werden zij opgepakt voor het samenwerken met de Duitsers.

“De dag voor Dolle Dinsdag waren veel mensen in een vrolijke stemming. De geallieerden zouden al in Breda zijn. Er kwam een groep kinderen om me heen staan en een jongetje riep: ‘Jullie worden opgehangen! Je vader, je moeder, en jij ook!’ Na de bevrijding, die ik in Drenthe meemaakte, dacht ik dat alles goed zou komen. Ik dacht dat we naar huis mochten. Maar we werden op boerenwagens naar een school in een dorpje verderop gebracht, waar de NSB-vrouwen werden ondervraagd. De verhoren verliepen niet zoals het hoorde, want de eerste vrouw gilde het uit. Ik vermoed dat ze werd aangerand. Al snel moest mijn moeder komen, en ze zei: ‘Als ik je naam roep, moet je meteen komen. Op kinderen schieten ze niet.’ Kort daarna hoorde ik ook haar gillen en mijn naam roepen. Ik twijfelde even en liep toen toch naar de deur van de verhoorkamer. ‘Niet doen, wij doen het wel,’ zeiden de andere vrouwen in de ruimte. En dat deden ze. Zo maakten ze duidelijk dat die mannen niet zomaar hun gang konden gaan. Na de verhoren werden de moeders van de zindelijke kinderen gescheiden. De verlorenheid van al die kinderen blijft me bij. Het verdriet. Niemand had medelijden. Het voelde alsof je een ding was. Geen troostwoord, geen arm, geen liefde.”

 

‘Mijn ouders riskeerden hun leven’

Henny Roeles (85) maakte de oorlog mee in Munnekeburen, een dorpje in de Friese gemeente Weststellingwerf.  Wat Henny niet wist is dat haar ouders onderduikers hadden.

“Ze spraken er nooit over. “En dat snap ik. Stel je voor dat wij als kinderen onze mond voorbij zouden praten? Ze waren er altijd heel duidelijk over: ‘Als iemand je iets vraagt, zeg dan: ik weet niks.’”
Er was één uitzondering. Van Gerrit-Jan van Dalen, die op de koeienzolder sliep (“en soms in het veld, als het te gevaarlijk was”), wist Henny dat hij onderduiker was. Maar dat er méér waren, ontdekte Henny pas na de bevrijding. “Hoeveel, dat weet ik niet. Hebben ze nooit iets over verteld. Ook niet na de oorlog. Ik zag dat mijn vader soms borden of schaaltjes met aardappels, groenten en vlees wegbracht. ‘Waar is dat voor?’ vroeg ik. Dan zei mijn vader, of mijn moeder: ‘Voor de hond en twee katten.’ Ik geloofde mijn ouders. Zo dekten ze de risico’s in. Achteraf natuurlijk een raar idee: zonder dat wij het door hadden, riskeerden ze hun leven om anderen te helpen. Als er drie borden weggingen, waren er op dat moment waarschijnlijk drie onderduikers.”
 

Louk de Liever overleefde drie kampen

Voor ƒ 7,50 werd de Joodse Louk de Liever (81) verraden. Wonder boven wonder overleefde hij de oorlog. En toch zegt hij nog wel eens: “Na de oorlog begon voor mij de oorlog pas.”

“Ik zie ze nóg voor me: donkere hoeden, lange leren jassen en ze spraken gewoon Nederlands. Ik voelde me angstig; ik wist dat ze mij kwamen halen.”Louk was vier toen hij op zijn onderduikadres in Amsterdam werd opgepakt. Er volgden maanden van ellende. Via Westerbork ging hij met het laatste transport naar Bergen-Belsen. “In de wagon lag alleen wat stro op de grond, er stond een bankje, een bak met water en een bak waar je je behoefte op kon doen.” Niet veel later reisde Louk door naar concentratiekamp Theresienstadt, waar hij op 9 mei 1945 de bevrijding meemaakte. Via een lange omweg kwam hij een maand later eindelijk weer thuis in Nijkerk. Maar toen zijn moeder hem voor het eerst na al die jaren weer zag, was het eerste wat ze zei: “Dat is mijn zoon niet.”

 

Wil je meer verhalen lezen? Ga dan naar de website van Visie! Of koop het boek via deze link: https://www.eo-acties.nl/ledenvoordeel/de-laatste-getuigen