Zijn het nou kruidnoten of pepernoten?

28 november 2023 · 09:18

Update: 28 november 2023 · 10:37

Hoera, we vieren bijna de verjaardag van Sinterklaas! Maar hoe heten die dingen waar zijn knechten mee gooien? Voor je het weet heb je ruzie en vliegen de peper- of kruidnoten je om de oren…

Friet of patat

Je zou er zomaar een heerlijk avondje mee verknallen, want dit is een kwestie waarbij de discussie tussen ‘friet’ of ‘patat’ verbleekt: zijn het pepernoten of kruidnoten? Of maakt het helemaal niet uit hoe je ze noemt?

Strikt onderscheid

Er zijn mensen die een strikt onderscheid hanteren. Pepernoten zijn de halfzachte, enigszins taaie dobbelsteentjes en kruidnoten de krokante halve speculaasbolletjes. Maar daarmee is de discussie niet ten einde, want volgens het woordenboek van Van Dale is een pepernoot een ‘halfrond of vierkant stukje gekruide koek, gegeten in de sinterklaastijd’. Allebei de varianten dus…

Historische bronnen

Oudere woordenboeken maken er helemaal een zooitje van. Dan is een pepernoot een ‘klein gebakje’ dat eruitziet als dobbelsteentje maar van boven ‘bolrond’ is. Ook van andere historische bronnen word je weinig wijzer: mensen gebruiken het woord pepernoten voor kruidnoten en vice versa. Enige overeenkomst is dat je met beide baksels lekker kan gooien.

Lekker zingen

Oke, kruidnoten zijn dus die harde dingen, pepernoten die zompige brokken. Maar waarom zingen we dan in liedjes alleen over pepernoten terwijl Piet veel vaker kruidnoten strooit? Waarschijnlijk omdat het lekkerder bekt. En omdat pepernoten er eerder waren dan kruidnoten (al werden pepernoten dus ook al kruidnoten genoemd toen die speculaasdingen er nog niet waren).

Geen peper

Gekmakend genoeg zitten in pepernoten allerlei ingrediënten, behalve peper. Dat ze toch zo heten, komt doordat ‘peper’ in vroeger tijden een soort verzamelnaam was voor allerlei specerijen. Om de verwarring compleet te maken: in kruidnoten zitten dus geen kruiden, maar wel specerijen, waaronder peper…

Waarom strooien we met pepernoten?

Het Sinterklaasfeest is al oud en pepernoten horen er al lang bij. In de zestiende eeuw worden ze al uitgedeeld, samen met cadeautjes. Op oude schilderijen zien ze eruit als vierkante brokjes. Pas later zijn we ermee gaan gooien, in de negentiende eeuw. Dat komt doordat Sinterklaas toen pas bij mensen thuiskwam. Sommige mensen denken dat een gebruik te maken heeft met een soort vruchtbaarheidsritueel, net als zaden worden uitgestrooid over akkers. Anderen denken dat het vooral de gulheid van de Sint duidelijk maakt.