Kirstin (13) spreekt oudtante Annie (82) over vroeger: “Ongesteld zijn moest in het geheim”
We hebben ze allemaal: opa’s, oma’s, oudtantes of een buurman op leeftijd. Leuke, lieve mensen, maar als je eenmaal verteld hebt hoe het op school gaat, is het daarna vaak hard zoeken naar een nieuw gespreksonderwerp. Daarom ging BEAM te rade bij één van onze jongeren, die goed weet hoe ze met haar oudere familieleden in gesprek kan gaan.
Niet naar school
Kirstin (13) woont naast haar opa en stiefoma en is dus wel gewend aan het contact met haar oudere familieleden. Ik wilde haar graag met haar oudtante Annie (82) spreken, maar toen het online interview plaatsvond, zat er ook een andere oudtante aan de keukentafel: tante Laura (83). Een onverwachtse, maar niet onwelkome toevoeging aan het gesprek – want ook tante Laura is jong geweest en heeft daar veel over te vertellen.
Want welke onderwerpen die óns boeien, hebben ook de oudere generatie beziggehouden? Natuurlijk is daar de schooltijd - ook je opa’s en oma’s zijn naar school geweest. Die schooltijd zag er heel anders uit. Tante Annie vertelt: “De middelbare school zat er niet in, we moesten werken. Er was geen geld voor school. Als we 12 of 13 jaar waren, gingen we huishoudelijk werk bij mensen thuis doen: strijken, wassen, ramen zemen, stoffen.”
Tante Laura verliet met pijn in het hart haar school: “Ik had graag onderwijzeres willen worden, maar daar was geen geld voor. Ik kwam uit een groot gezin van 9 kinderen en iedereen moest werken om geld te verdienen.”
Werken in de vakantie
Ondanks het gebrek aan een lange schoolperiode, kenden ook onze opa’s en oma’s vakantie. Helaas ging het huishoudelijke werk ook toen voor sommigen onverstoord verder. Tante Laura: “In de vakanties moest ik mijn moeder helpen met de grote schoonmaak.”
Tante Annie heeft gelukkig wat meer relaxte herinneringen aan haar vakanties: “Mijn moeder ging bij de bakker een broodje halen, en dan pakte ze een mes en boter in en dan gingen we fietsen. Halverwege de fietstocht gingen we ergens picknicken in het gras, op een deken. Dan sneed mijn moeder het brood in plakjes. Dat was feest! Echt vakantie!”
Het gesprek wordt plotseling onderbroken. Kirstin: “De bel gaat.” Er klinkt wat gestommel door de telefoon heen; de oudtantes verdwijnen uit beeld. Als de keuken weer scherp op beeld staat, zitten er opeens drie vrouwen aan de keukentafel. “Hoi!”, zegt Kirstin, “kom erbij, we zijn een interview aan het doen.” En zo spreek ik ook opeens tante Joke (73), de stiefoma van Kirstin.
Geen seksuele voorlichting
Ik stel de drie vrouwen een vraag die al lange tijd in mij brandt. Waar en wanneer hebben zij seksuele voorlichting gehad? De dames moeten lachen. “Nooit gehad!” zeggen ze. Tante Annie vertelt: “Ik zei tegen mijn vader: ‘We weten er eigenlijk niets van.’ ‘Natuurlijk niet!’ zei mijn vader, ‘dat gaat vanzelf wel.’” Maar mijn vriend ging in dienst en daar kregen ze wel voorlichting. Als hij dan thuiskwam, gingen we er met z’n tweeën over praten. We hadden stilletjes het boek ‘Man, vrouw en het huwelijk’ bij de buren besteld. Als mijn ouders op bed waren, keken we daarin. Maar tot het huwelijk werden we strikt gescheiden. Als ik met mijn vriendje samen naar boven ging, dan werd ik teruggeroepen. We moesten beneden blijven.”
Dat verbaast Kirstin: “Ik ging juist altijd naar boven met mijn vriendje, daar is het rustig. Beneden maakt mijn moeder zoveel herrie met haar naaiwerk.”
Stiekem ongesteld
Ook met ongesteld worden, konden de dames niet bij hun ouders terecht. Vriendinnen onder elkaar vertelden hoe je daarmee om moest gaan. Tante Annie: “Ongesteld zijn, dat ging in het geheim. Niemand mocht weten dat je ongesteld was – het werd allemaal in het verborgene gedaan.” Tenzij het natuurlijk als excuus gebruikt kon worden! “Iemand die ongesteld was, kreeg vrij van gymnastiek. Mijn vriendinnen gingen dan naar de meester om te vertellen dat ze ongesteld waren, of dat nu waar was of niet. De meester kon toch niet aan onze neus zien of we ongesteld waren.”
Wassen in een teil
Genoeg onderwerpen dus, die Kirstin bezighouden en die ook voor haar oudtantes speelden. Wat dacht je bijvoorbeeld van persoonlijke hygiëne? Jij stapt zonder erbij na te denken elke dag – of doe maar om de dag, denk aan dat milieu :) - onder de douche, maar de oudtantes werden in de tobbe geboend. Tante Laura: “Dat was een grote teil waar water in ging en daar werd je dan in gewassen, achter elkaar.” Kirstin roept verbaasd uit: “In hetzelfde water? En wat nou als iemand in het water had geplast?” Tante Joke: “Ach ja, dat merkte je toch niet.”