GASTCOLUMN: Mag je liegen van God?

Een voorbeeld hiervan vinden we in Exodus 1. De farao had de vroedvrouwen geboden om de zonen van Israëlische vrouwen te doden bij geboorte. Zij weigeren dat echter en liegen tegen de farao dat ze telkens te laat bij de bevalling aankomen en daardoor de kinderen niet meteen kunnen doden. En God beloont hun werk en deze leugen, door hen te zegenen met eigen kinderen! Blijkbaar neemt God het niet altijd even nauw met zijn eigen regels. Dit is trouwens niet de enige keer dat een actie van een Bijbels figuur in lijkt te gaan tegen algemeen erkende regels. Zo breken de wijzen uit het oosten bijvoorbeeld hun belofte om Herodes bericht te sturen na hun bezoek aan de pasgeboren koning, zelfs op aanwijzing van God zelf!

Geboden

Hoe moeten we die geboden van God nu zien? Het lijkt erop dat deze regels altijd houden niet per se betekent dat je het goede hebt gedaan. Jezus zelf vindt mensen helpen en liefhebben over het algemeen ook belangrijker dan minutieus de regeltjes van de Farizeeërs volgen. Wat is nu de rol van die geboden?

Het is niet eenduidig aan te wijzen welke van deze ethische theorieën in de Bijbel wordt aangehouden als maatstaf

Vanuit ethisch perspectief is dit ook een interessante vraag. Er zijn verschillende ethische theorieën die elk een ander criterium gebruiken om handelingen als goed of fout te beoordelen. Het is niet eenduidig aan te wijzen welke van deze ethische theorieën in de Bijbel wordt aangehouden als maatstaf. Soms lijkt Jezus bijvoorbeeld utilisme (maximaal geluk, minimaal lijden) boven plichtethiek (regels volgen) te stellen, wanneer hij mensen geneest op de sabbat. Tegelijk zien we ook veel van de deugdethiek terug in de Bijbel, aangezien het niet alleen gaat om je de juiste handelingen doen, maar ook die handelingen uitvoeren vanuit een innerlijke bewogenheid, een ‘vernieuwde gezindheid’ (Romeinen 12:2), oftewel vanuit een goed karakter. Maar God geeft ook geboden om ons aan te houden, waarbij Jezus verwijst naar de wet als spiegel van de zonde, wat weer lijkt te duiden op plichtethiek.

Deugdethiek

Al met al lijkt er een combinatie van ethische theorieën te worden toegepast in de christelijke ethiek. Toch denk ik persoonlijk dat de deugdethiek het dichtst ligt bij de Bijbelse leer van goed en kwaad, aangezien er vaak wordt benadrukt dat de genade van Christus ons omvormt tot deugdelijke mensen. Hierbij kunnen de geboden van de wet dienen als vuistregels: die geboden zijn namelijk in de mééste situaties de juiste handeling om te doen, maar we zien ook dat er ruimte is om af te wijken van deze regels. Wanneer de situatie zo’n uitzondering vormt, kun je alleen goed beoordelen als je gevormd bent door de liefde van God. Ten slotte zien we utilisme ook op een bepaalde manier terug in de deugdethiek, aangezien het bevorderen van welzijn en goed doen aan anderen gezien kan worden als een deugd.

Bij alles wat we doen is het belangrijk om te blijven luisteren naar God

Welke ethische theorie de Bijbelse ethiek nu ook het best benadert, wat wel duidelijk wordt is dat God bepaalt wat goed en kwaad is. Het is overigens interessant dat de wil van God soms tegen onze morele intuïtie in kan gaan, iets wat ook al werd beschreven door de bekende filosoof Kierkegaard. Wat moeten we dan doen? Misschien kunnen we kijken naar het voorbeeld van Abraham: zijn gehoorzaamheid om Isaäk te offeren werd hem als rechtvaardig aangerekend, maar God dwong hem niet om deze daad door te zetten. Bij alles wat we doen is het belangrijk om te blijven luisteren naar God, te zoeken wat Hij wil dat we doen, en in vertrouwen te gehoorzamen. Zo zal God alles ten slotte tot het beste einde leiden.