Esmee: "In het mortuarium werken is mijn droombaan"

De deur van het mortuarium in Amersfoort zwaait open en Esmee nodigt me naar binnen. “Je komt hier direct bij de koelcellen”, zegt ze. Ze ziet dat ik een beetje schrik en vervolgt: “Je ziet niets engs hoor. Nabestaanden komen hier trouwens niet, ik zal de ruimte waar zij binnen komen zo laten zien.” Esmee ziet er totaal niet uit als iemand die dagelijks met de dood bezig is en laat vol enthousiasme haar werkplek zien. Ik had verwacht dat het hier koud zou zijn en dat er op z’n minst een enigszins vreemde geur zou hangen, dat is niet het geval.

Esmee werkt als post-mortaal verzorgster in verschillende ziekenhuizen. Dit betekent dat zij overleden mensen wast, aankleedt en toonbaar maakt. “Elke dag verloopt anders. Ik kan elk moment gebeld worden dat er iemand is overleden. Dit kan door de politie zijn, omdat er een ongeval is geweest of het kan iemand zijn die in het ziekenhuis is overleden. Het is mijn taak om alles in het mortuarium klaar te maken zodat ik – wanneer de overledene binnen gebracht is of door mij is opgehaald – direct kan beginnen.”

Beginnen met wat? 

“Mijn hoofdtaak is om de overledenen toonbaar te maken voor de familie en nabestaanden. Als iemand in het ziekenhuis is overleden, haal ik het infuus weg, verwijder ik eventuele sondes, hecht ik de wonden en plak ik pleisters. Soms is het moeilijk om iemand toonbaar te maken, dan komt er handigheid en zelfs creativiteit bij kijken. Als iemand bijvoorbeeld organen doneert, is het ook aan mij om dat weer netjes te maken. 
 
Het spannendste – maar ook uitdagendste - is als de politie mij belt dat er iemand is overleden. Het lichaam kan bijvoorbeeld beschadigd zijn door een motorongeluk of zelfdoding. Bij een politie-inbreng wordt de overledene meestal in een body bag binnen gebracht. De eerste paar keren vond ik het heel spannend als de zak open ging. Ook nu ik zelfstandig werk, is dit nog steeds een spannend moment: je weet nooit hoe iemand eruit ziet. Met make-up, hechtingen en wax kan ik heel veel doen om de overledene weer toonbaar te maken. Dat is wat ik het liefste wil: dat nabestaanden op een zo normaal mogelijke manier afscheid kunnen nemen. Als de politie iemand binnen brengt, hoor ik niet altijd het hele verhaal dat achter de doodsoorzaak van deze persoon zit. Dit is vooral zelfbescherming, anders kan ik het mijzelf erg gaan aantrekken en wordt het te persoonlijk.”

Als een body bag opent, voel ik altijd spanning

Esmee praat gepassioneerd over haar werk en waar ik het eerst nog spannend vond, ben ik nu vooral benieuwd waarom een jonge vrouw van 24 jaar dagelijks met de dood in aanraking wil zijn. “Ik heb altijd al interesse gehad in wat er gebeurt nadat iemand sterft. Op mijn 16^e maakte ik tijdens mijn stage in het verzorgingstehuis voor het eerst mee dat iemand stierf. Dit maakte enorm veel indruk op me, ik heb een traantje weggepinkt. Op mijn 18^e werkte ik in een verzorgingstehuis en kwam een uitvaartverzorger een overledene ophalen. Hij zag mijn interesse en vroeg of ik hem wilde helpen. Dit heb ik met trillende handen gedaan. De eerste keer dat ik een overledene waste, had ik overal kippenvel. Het is echt heel speciaal en ondanks de spanning – er mag niets mis gaan – voel ik me echt op mijn plek.”

Wat maakt jouw werk speciaal? 

“Nog niet heel lang geleden kwam een man afscheid nemen van zijn vrouw, maar hij durfde de confrontatie bijna niet aan. Hij had het beeld dat ik ergens in een donkere koelcel een la open zou trekken en daar zijn vrouw uit zou halen. Aan mij is dan de mooie taak om hem een kop koffie of thee aan te bieden en rustig te vertellen hoe het allemaal verloopt. Ik ben best trots dat ik met mijn 24 jaar een oudere man kan begeleiden bij het afscheid nemen van zijn geliefde. Ik neem het stap voor stap met iemand door en moedig ook aan om mij te helpen en op die manier echt afscheid te nemen. Deze meneer bedankte me hartelijk nadat hij op een goede manier afscheid had kunnen nemen. Dat doet dan echt wat met mij. Het is heel dankbaar werk.”

Ik slikte en toen de familie weg was, liep er een traan over mijn wang

“Ik houd werk en privé gescheiden. Het is namelijk niet mijn verdriet, maar dat van een ander. Soms is het voor mij toch ook slikken. Ik heb een 4-jarig meisje mogen verzorgen dat er uit zag als een prinsesje: ze was zo mooi. De familie was intens verdrietig en toen ze weg waren kon ik me met moeite inhouden en heb ik een traan gelaten. Ook vind ik het erg heftig als ik iemand van mijn eigen leeftijd verzorg. Dan denk ik: Joh, jij had nu lekker op stap moeten zijn of met vrienden moeten afspreken. Maar je ligt hier. Dit is heftig, maar motiveert mij op de een of andere manier ook weer. Overledenen hadden mijn moeder of vader of zusje kunnen zijn. Dit realiseer ik me altijd en zo ga ik ook met overledenen om: professioneel, maar ook vanuit mijn hart.”

Zelf dood gaan 

De dienst van Esmee begint en vanaf dit moment kan ze gebeld worden dat er iemand is overleden. Het laatste wat ik me nog afvraag is of ze door haar werk anders over de dood is gaan denken. “Een moeilijke vraag”, vindt ze. “Ik probeer niet teveel na te denken over mijn eigen dood want dat vind ik best eng. Ik weet praktisch gezien heel goed wat er met mijn lichaam gebeurt, maar ik geloof nergens in, dus ik weet verder niet wat er na de dood komt.. Toch vind ik mijn werk heel speciaal en ben ik blij dat ik op deze manier anderen kan helpen.”  
 
Esmee heeft de opleiding verpleegkunde gevolgd en is afgestudeerd voor verzorgende IG. Daarna heeft ze een half jaar cursussen gevolgd bij Docendo. Op dit moment is ze werkzaam voor het CMO. Ze hoopt nog heel veel te leren en zichzelf te verbeteren. Ze ziet zichzelf dit werk over 60 jaar nog doen.