COLUMN: Dodenherdenking

4 Mei was voor mij nooit bijzonder. Natuurlijk, ik was 2 minuten stil, maar dat was het. Ik ging niet naar de Dam en eigenlijk vond ik het ook lastig om mijn gedachten 2 hele minuten bij de Tweede Wereldoorlog te houden. Dit jaar ging het iets anders. Het initiatief van Rikko Voorberg hoorde ik al voordat het in de media kwam. Het plan was om op een plein in Amsterdam 3000 papieren kruisjes te zetten om daarmee ook te denken aan alle dode vluchtelingen. De hoofdgedachte? ‘Niet om de herdenking te kapen, maar om het meteen een toepassing te geven in onze tijd.’ Dit was voor het eerst in mijn leven een invulling van de Dodenherdenking waar ik wat mee kon. Ik wilde gaan. Nou, sjonge. Toen het initiatief openbaar werd ontplofte internet en TV. En niet bepaald op een leuke manier. Een voorbeeld: ‘Waarom dobbernegers, en bijvoorbeeld niet de doden van aids? Voorberg kiest willekeurig, zoals het een dominee betaamt, hij pikt er die doden uit die ons maximaal schuldgevoel bezorgen. Want daar teert Voorberg op, schuld en schuldgevoel. Dat geeft hem macht over het volk, daar krijgt hij een goddelijke erectie van.’ Of wat dacht je van: ‘Religek Rikko’ en ‘Pro-Islamitische christen-clown’? en ‘G*dverd*mme, gewoon nee.’ Zoals je waarschijnlijk begrijpt, schrok ik van de reacties. Vooral toen ze begonnen om te slaan in concrete plannen voor tegenacties. ‘Verstoren die hap’ werd er gezegd. En ‘lekker kruisjes kapot trappen’. Twijfel
De twijfel sloeg toe. Durf ik nog wel te gaan? Straks staan daar allemaal schreeuwende, rel-schoppende mensen die de kruizen vertrappen, met stenen gooien en veel lawaai maken. Ik zag het al helemaal voor me. De ME met waterkanonnen en pepperspray, charges op een woedende menigte en veel vandalisme. Uiteraard overdreef ik, maar zo gaat dat soms in mijn hoofd. Gelukkig sprak niet heel Nederland in scheldwoorden. Verrassend genoeg kwam mijn grootste twijfel namelijk uit de gematigde kritiek die er was. Mensen die genuanceerd aangaven dat ze het idee op zich wel konden waarderen maar het niet respectvol vonden naar oorlogsslachtoffers en hun kinderen. Het kon beter op een andere dag. Zat ook wat in, toch? Mijn positieve – misschien ietwat naïeve – houding was in ieder geval het land uit gezet en verzopen. En toch…
Na lang wikken en wegen besloot ik  te gaan. Vooral door deze reactie, van Rikko zelf. “Wij willen de herdenking op de Dam helemaal niet misbruiken. We staan daar niet te schreeuwen, wij zijn gewoon stil op een andere plek in Amsterdam. Laat ons toch, wij voelen gewetenswroeging. De gruwelen van toen moeten ons bewust maken van de verantwoordelijkheid waarmee we nu met onze vrijheid omgaan.” Met die instelling wilde ik gaan. Wat anderen er ook van vonden. Wat de relschoppers ook uit zouden halen. Vond het best stoer van mezelf.
Vanmorgen brak 4 Mei aan met het volgende nieuws: “Omdat boze woorden langzaam overgingen in boze daden hebben we besloten, met pijn in het hart, om ons initiatief aan te passen.” Oftewel, afgelast vanwege kans op geweld. Geen 3000 kruizen in Amsterdam. Alles voor niets
En nu dan? Was alles voor niets?
Ik ben toch gegaan naar dat wat overbleef van het initiatief. Een kleine, ingetogen ceremonie waarin we ‘gewoon’ de Dodenherdenking beleefden en een open gesprek hadden over hoe om te gaan met haat en verschil. Met alles van de afgelopen week op de achtergrond. Maar het schrijnt, het steekt en het doet pijn.

Zoals iemand in een reactie mooi verwoordde: “Met schelden en dreigen met geweld wordt de herdenking van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog verdedigt.” Is dat niet pijnlijk ironisch? Ik heb nog steeds geen antwoord op de vraag. Hoe ik het zelf ook beleefd heb, ik weet het niet. Is er een antwoord op al dat gescheld en alle haat? Was dit allemaal dan voor niets? We hebben het zelf in de hand.