Analyse van Joker | "Arthur wil - net als christenen - zijn licht schijnen"
Het gaat niet goed met Arthur Fleck. Zijn droom om een beroemde komiek te worden had niet verder af kunnen staan van de werkelijkheid. Arthur wordt gekweld door depressieve gedachten en mentale stoornissen. Thuis zorgt hij voor zijn zieke moeder, terwijl hij buiten optreedt als onsuccesvolle clown. Op waardering hoeft hij niet te rekenen: de inwoners van het corrupte Gotham zien hem niet staan, lachen hem uit of slaan hem in elkaar. Het enige wat Arthur nog net staande houdt, zijn de gesprekken met zijn psychiater en zijn medicijnen (waar nu geen geld meer voor is). Arthur is een tikkende tijdbom en op een dag gaat het fout. Hij slaat een duister pad in waarop hij zichzelf steeds verder verliest. De loser ‘Arthur Fleck’ die niemand ziet staan, verandert in de psychopaat ‘Joker’ waar niemand omheen kan.
Lichte spoilers voor Joker
In tegenstelling tot superheld Batman is de achtergrond van superschurk De Joker altijd vaag geweest. Joker kiest ervoor om het beroemde personage een naam, geschiedenis en motieven te geven. Arthur Flecks (Joaquin Phoenix) doel is om gezien en gewaardeerd te worden. Maar behalve zijn collega Gary, geeft niemand om hem. Het gevolg is een identiteitscrisis die gedurende de film alleen maar erger wordt. “Mijn hele leven heb ik getwijfeld of ik eigenlijk wel besta”, zegt Arthur tegen zijn slecht luisterende psychiater.
Waar gaat het fout? Het antwoord van de film is duidelijk: de samenleving heeft geen oog voor vertrapte mensen zoals Arthur, of überhaupt voor een ander. Maar misschien zit er meer achter dan alleen dat.
If you’re happy and you know it…
Twee belangrijke thema’s in de film zijn erkenning en identiteit. Arthur wil als komiek vreugde brengen in de levens van mensen, maar dat lukt hem niet. Zijn blijdschap is een masker waarachter hij zijn eigen verdriet verstopt. Dit zien we in het openingsshot van de film waarin Arthur met zijn vingers zijn mond in een brede lach trekt, terwijl er een traan over zijn wang rolt. Arthur wil anderen blij te maken, maar hoe kan je een licht zijn als je vol zit met duisternis?
Als christenen hebben we de opdracht om ons licht te laten schijnen. Dat doen we niet op eigen kracht. Wanneer we licht verspreiden, dan is dat een reflectie van het licht van Jezus. Mattheus 5:16 legt uit waarom we dat doen: zodat de mensen de goede daden zien en daardoor God verheerlijken. Daar draait het om: Zijn eer en niet die van onszelf. Ons licht komt van God en is er om te wijzen naar die bron. Arthur daarentegen wil een licht zijn voor de mensen om hem heen, zodat hij zelf in de spotlights komt te staan. Alleen geeft niemand om Arthur Fleck. Joker krijgt al die aandacht wel. Met alle bloederige gevolgen van dien.
Bij Arthur is zijn zelfbeeld niet gebaseerd op hoe God hem ziet, maar hoe de mensen naar hem kijken.
Nu zijn het zoeken naar erkenning en het hebben van een identiteit gezonde behoeftes die iedereen heeft. Het is alleen de vraag door wie je je zelfbeeld laat bepalen. Bij Arthur is dat niet gebaseerd op hoe God hem ziet, maar hoe de mensen wiens waardering en bevestiging hij zo graag wil hebben naar hem kijken. Keer op keer wordt hij door hen teleurgesteld. Zijn ouders, zijn baas, de talkshowpresentator, niemand geeft hem de bevestiging die hij zo graag wil hebben. Daarom neemt hij de identiteit van Joker aan. (Een naam die de talkshowpresentator gebruikte om Arthur belachelijk te maken.) Zo krijgt hij alsnog de erkenning die hij als Arthur nooit kreeg.
Conclusie
Joker schetst een doemscenario waarin een instabiel persoon volledig ontspoort in een samenleving waarin de mensen kil en onverschillig zijn. Is het dan alleen maar ellende? Nee, er is een sprankje hoop. De hoop dat op een dag mensen opstaan die, ook al zijn ze niet perfect, proberen om hun licht te laten schijnen en bereid zijn zichzelf op te offeren voor de ander. Vanuit het oprechte verlangen om er voor de ander te zijn.
Kijkwijzer
Het geweld in Joker is vaak kort, maar heftig. De film voelt totaal niet als een superheldenfilm en het realisme maakt de film extra naargeestig en deprimerend. Je voelt mee met Arthur, maar zijn gruwelijke daden laten er geen twijfel over bestaan dat hij de schurk van het verhaal is.
Geschreven door
Jort
