"Als ik denk aan een gouden kalf, denk ik aan een afgodsbeeld."
Wie deze week een bezoekje brengt aan Utrecht kan er niet omheen: het Nederlands Film Festival is weer begonnen. De komende week staat volledig in het teken van dure jurken, films waar je nog nooit van gehoord hebt en natuurlijk de uitreiking van de belangrijkste Nederlands filmprijzen: Het Gouden Kalf. Ook de EO is erbij. Het door hun gecoproduceerde Bankier van het verzet heeft twaalf nominaties in de wacht gesleept. Grote kans dus dat de film met meerdere Kalveren naar huis gaat. Maar waarom is het beeld eigenlijk een gouden kalf?
Als ik denk aan een gouden kalf, dan denk ik niet aan een film, maar aan een boek. Het Bijbelboek Exodus om precies te zijn. Hierin kiest het volk Israël ervoor om niet langer op God te vertrouwen ondanks dat Hij ze net op spectaculaire wijze van hun slavenbestaan in Egypte bevrijd heeft. In plaats daarvan maken ze een afgodsbeeld, een gouden kalf, om te aanbidden. Het loopt niet goed voor ze af: een woedende Mozes keert terug en gooit het beeld in het vuur.
Het is dus op zijn minst een opvallende keuze om zo’n beladen beeld tot symbool te maken van de meest prestigieuze filmprijs van het land. Volgens de bedenker van de ‘Nederlandse Oscars’, Jos Stelling, is voor het kalf gekozen omdat alle belangrijke Europese filmprijzen gouden dieren zijn. Venetië heeft de Gouden Leeuw, Berlijn de Gouden Beer en Nederland dus het Gouden Kalf. Waarom dan een kalf en geen koe? Dat is volgens Stelling omdat koeien uitgesproken dom zijn en hij niet wilde dat er grappen gemaakt zouden worden over ouwe koeien die uit de sloot gehaald worden. Bovendien zegt hij, vermoedelijk verwijzend naar de Bijbel, dat een kalf van goud kan zijn.
Treffend dat de belangrijkste filmprijs een letterlijk afgodsbeeld is.
Wat de reden ook mag zijn, het is lastig om het beeld los te zien van de Bijbel. Misschien zit daar echter wat moois in. Het volk Israël maakte het gouden kalf zodra ze uit het oog verloren wie het echt was die hen uit Egypte bevrijd had. Ze vertrouwden op afgoden in plaats van op God. Vandaag de dag hebben we nog steeds afgoden. Goed, er worden geen letterlijke offers gebracht voor een gouden kalf, maar waarschijnlijk wel figuurlijke.
Brandstapel voor Gouden Kalf?
Juist een industrie als de filmwereld die veel waarde hecht aan roem, glamour en in de schijnwerpers staan, loopt het risico deze zaken te verafgoden. Dan is het treffend dat de belangrijkste prijs die je kan winnen een letterlijk afgodsbeeld is. Dat kan je negatief opvatten. Actrice Natalie Portman koos ervoor om de Oscar die ze won voor haar rol in Black Swan niet in haar huis te bewaren. Het gouden beeld noemt ze een “false idol” en wil ze geen prominente plek geven. Je kan zo’n trofee echter ook als een waarschuwing zien: je mag blij en trots zijn op deze prijs, maar let op dat je er geen afgod van maakt.
Mocht er volgende week een aanhanger vol Gouden Kalveren naar het hoofdkwartier van de EO rijden, dan lijkt het me wat overdreven daar een brandstapel voor te maken. Wat belangrijker is, is om van een beeld dat ooit aanbeden werd, niet opnieuw een afgod te maken.
Zie hier alle Gouden Kalf-nominaties van de EO.
Geschreven door
Jort
