CORONAVACCIN | Wij vroegen jou: laat jij je inenten of niet?

In onze Instagram stories (@eobeam) vroegen wij of jij je laat vaccineren. Op onze poll reageerde 73% met ‘ja’ en 27% met ‘nee’. Ook kregen we veel reacties op de vraag waarom je je wel of niet laat vaccineren. Een aantal van deze reacties pluizen wij voor jou uit!

Disclaimer: Als BEAM-team hebben we nagedacht hoe we dit ingewikkelde onderwerp (vaccineren) willen aanvliegen. We hebben ervoor gekozen om vragen van de doelgroep te verzamelen, jongeren aan het woord te laten die wel (lees interview hier!) of juist geen (lees interview hier!) prik willen halen en een algemeen informatie-artikel te schrijven. Dit informatie-artikel lees je hier. We hebben ons best gedaan om uit betrouwbare bronnen te putten, maar wij zijn geen wetenschappelijke instantie. We willen je geen kant op sturen, maar we willen juist graag dat jij als jongere zelf op onderzoek uitgaat en een keuze maakt die je zelf begrijpt en waar je echt achterstaat. Wat die keuze ook is.

Thema's:

1. Allereerst: hoe werkt een vaccin?
2. Als je jong en gezond bent, heb je het coronavaccin niet nodig
3. Het vaccin zit nog in de testfase en is daarmee onbetrouwbaar
4. De langetermijneffecten zijn nog niet bekend
5. Er is te veel onzekerheid over mRNA
6. Ik ben bang dat ik onvruchtbaar word
7. Ik ben tussen de 12 en 17 jaar oud: is het vaccin ook veilig voor mij?

1. Allereerst: hoe werkt een vaccin?

Iedereen wordt weleens flink verkouden, krijgt de griep of raakt besmet met een bacterie of virus. In zo’n geval duurt het altijd even voordat ons afweersysteem op gang komt. Staat dat afweersysteem eenmaal ‘aan’, dan zijn de meeste lichamen in staat om deze infectie zelf op te ruimen. Maar bij het coronavirus – en een aantal andere ziektes zoals de mazelen of kinkhoest – is het voor het lichaam moeilijker om zelf de ziekte te bestrijden. Een vaccin kan in zo’n geval een handje helpen. Dr. Meta Roestenberg (internist-infectioloog bij het Leids Universitair Medisch Centrum) omschrijft een vaccin als een soort oefening voor je immuunsysteem. Net zoals politieagenten moeten trainen om misdadigers te herkennen, opsporen en arresteren, zo moet je ook je immuunsysteem trainen om ziekteverwekkers te herkennen. Je lichaam ruimt het vaccin zelf op, maar creëert op basis van dat vaccin wel ‘immuungeheugen’. Als de ziekteverwekker nu je lichaam binnenkomt, zal je afweersysteem hier dankzij het vaccin snel op reageren en de boel onschadelijk maken.

2. Als je jong en gezond bent, heb je het coronavaccin niet nodig

Laten we je eerst feliciteren: wat een feest dat je gezond bent! Houden zo. Met zo’n jong en sterk immuunsysteem is de kans groot dat jouw lichaam het coronavirus snel opruimt. Je hebt weinig tot geen klachten en merkt soms dus niet eens dat je besmet bent geraakt met het virus. Dan zou je kunnen denken: ‘Ach, als ik niet ziek word, heb ik dat vaccin dus ook niet nodig. Zieke en oude mensen moeten ‘m vooral nemen.’ Maar volgens onderzoekers hebben coronavaccins alleen écht succes als we ons op grote schaal laten inenten. Dat gebeurt ook bij andere gevaarlijke ziektes (leg jouw gele boekje maar eens naast die van een vriend(in): de kans is groot dat er veel overlap is). Als bijna iedereen ingeënt wordt, kan een ziekte zelfs helemaal verdwijnen. Er is dus betere bescherming als iedereen zich laat inenten tegen corona. Want als niemand meer corona kan krijgen, dan kan ook niemand die ziekte meer overdragen. Inenten doen mensen daarom niet alleen voor zichzelf, maar vooral voor de groep! Zelfs als een lichaam fluitend het virus opruimt, kan het nog steeds andere, zwakkere mensen besmetten.

3. Het vaccin zit nog in de testfase en is daarmee onbetrouwbaar

Een veel gehoord kritiekpunt is dat het maken van een vaccin normaal gesproken ongeveer 10 jaar duurt, terwijl dit bij het coronavaccin maar 1 jaar heeft gekost. Hoe zit dit? En is het vaccin daarmee niet mega onbetrouwbaar? Dat de coronavaccins sneller ontwikkeld konden worden, heeft meerdere redenen. Ten eerste doen wetenschappers al jaren onderzoek naar een vaccin tegen SARS (uit 2003) en MERS (uit 2012): dit zijn ook coronavirussen. De kennis die ze hiermee hebben opgedaan, is direct vertaald naar COVID-19. Zo hoefden ze niet het wiel opnieuw uit te vinden. Ten tweede zitten we met de volledige wereld in hetzelfde pandemieschuitje. Iedereen wil zo snel mogelijk van corona af, waardoor landen massaal geld pompen in onderzoek naar een oplossing (een vaccin dus).

Tot slot moeten ook de coronavaccins gewoon door alle onderzoeksfasen heen, net als andere geneesmiddelen. Het doorlopen van deze fasen verloopt wel wat sneller dan normaal. Dat komt bijvoorbeeld omdat verschillende onderzoeksfasen samengevoegd konden worden. Aan de derde testronde deden meer dan 10.000 mensen mee. De helft van de deelnemers kreeg een coronavaccin, de andere helft een placebo (een ‘nep-prik’). Op deze manier kunnen onderzoekers aantonen dat het vaccin effectief is en wordt er gecontroleerd op ernstige bijwerkingen. Pas als de onderzoekers kunnen aantonen dat hun vaccin werkt en veilig is, wordt de boel goedgekeurd. De prikken die nu gegeven worden, zitten dus niet in een testfase. Bovendien houden de onderzoekers de vaccins ook nu nog goed in de gaten. Zo blijft het onderzoek naar het Pfizer-vaccin nog twee jaar lopen, zodat vastgesteld kan worden hoe lang de vaccins bescherming bieden.

Conclusie: nee, het coronavaccin zit niet in een testfase en is – na strenge controle - volledig goedgekeurd.

4. De langetermijneffecten zijn nog niet bekend

Het eerlijke antwoord hierop is: klopt. Wat het coronavaccin op de lange termijn voor effecten heeft, weten we nog niet precies. Hier kunnen wetenschappers nog geen onderzoek naar doen, omdat het vaccin immers nog maar kort bestaat. Ook bij andere vaccins vallen ernstige bijwerkingen niet helemaal uit te sluiten. Maar de verwachting is dat bijwerkingen op de lange termijn erg zeldzaam zullen zijn, omdat alle vaccins – dus ook het coronavaccin – aan erg strenge eisen moeten voldoen. Voor het coronavaccin is er zelfs een speciaal Europees bewakingssysteem opgezet.

De meeste bijwerkingen worden vlak na de vaccinatie verwacht, omdat het afweersysteem dan getriggerd wordt. Zijn deze bijwerkingen erger dan de ziekte waartegen het vaccin beschermt, dan komt het vaccin niet. Ook als een vaccin goedgekeurd is, wordt het nog goed in de gaten gehouden door onderzoekers. Daarom konden zij tijdens het prikken van AstraZeneca en Janssen ingrijpen en het beleid wijzigen. En zo houdt bijwerkingencentrum Lareb ook de boel in de gaten: zij zijn in februari 2021 begonnen met onderzoek. Een half jaar lang volgt Lareb per vaccin 5000 mensen om te kijken of er alsnog bijwerkingen zijn. Immunoloog Van Egmond (Amsterdam UMC) reageert in een interview met RTL Nieuws als volgt op de vraag naar langetermijneffecten: “Er zijn geen garanties te geven, maar als vaccins bijwerkingen hebben, is dat meestal op korte termijn. Vaccins staan niet bekend om ernstige bijwerkingen op lange termijn.”

5. Er is teveel onzekerheid over mRNA

Sommigen mensen vinden het spannend dat er bij de vaccins Pfizer en Moderna gebruik wordt gemaakt van zogenaamde ‘mRNA-technologie’. Hierbij worden hele kleine vetbolletjes in het lichaam gespoten die een stukje van de genetische code (mRNA) van het coronavirus bevatten. Het verandert niet het DNA. Door deze vetbolletjes wordt een reactie van het immuunsysteem opgewekt: het lichaam gaat antistoffen aanmaken. Het verschil met de andere vaccins (bijvoorbeeld AstraZeneca en Janssen) is dat daarbij een onschuldig verkoudheidsvirus wordt gebruikt waaraan een stukje van de genetische code van het coronavirus wordt gekoppeld. Immunoloog Van Egmond (Amsterdam UMC) noemt het verschil tussen deze twee soorten vaccins vergelijkbaar met bellen, appen of een postduif sturen: “De boodschap is steeds hetzelfde, maar de aflevering verschillend. Beide typen vaccins worden binnen enkele dagen volledig door het lichaam afgebroken.”

Een ander verschil: het is voor het eerst dat de mRNA-techniek wordt toegepast in virusvaccins. Niet gek dus dat sommige mensen het wat spannend vinden. Toch is deze techniek niet uit de lucht komen vallen, legt moleculair viroloog Marjolein Kikkert (LUMC) uit aan Het Parool. Al dertig jaar wordt er onderzoek naar mRNA-technologie gedaan, bijvoorbeeld in de strijd tegen kanker. “Ook kankercellen zijn iets lichaamsvreemds dat met de juiste instructies door ons eigen afweersysteem kan worden opgeruimd.”

6. Ik ben bang dat ik onvruchtbaar word

Gelukkig is er geen reden om aan te nemen dat het coronavaccin gevaarlijk is voor de vruchtbaarheid of een baby. Zoals twee alinea’s hierboven staat, blijft het vaccin maar kort in het lichaam. Daarna is het volledig afgebroken. Bovendien richt het vaccin zich heel specifiek op corona en niet op bijvoorbeeld eierstokken of sperma. Er gaat een gerucht rond dat het vaccin eiwitten van de placenta aanvalt, maar daarvoor lijken de eiwitten van de placenta (of andere eiwitten in het lichaam) niet voldoende op die van het coronavirus. Er is dus geen enkel bewijs dat het afweersysteem na het vaccin de placenta of spermacellen gaat aanvallen. Het richt zich puur en alleen op het coronavirus. Maar waarom is er dan toch een waarschuwing voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven? In de eerste onderzoeken naar het coronavaccin deden geen zwangere vrouwen mee. Het is heel gewoon om zwangere vrouwen in deze eerste fase niet te onderzoeken. Het was dus simpelweg niet getest en daarom is het standaard dat er een disclaimer vermeld wordt in de bijsluiter. Inmiddels kunnen onderzoekers op basis van dieronderzoeken en gegevens van gevaccineerde zwangere vrouwen uit het buitenland zeggen dat het veilig is voor vrouwen en hun baby’s. Nóg meer geruststellend bewijs komt uit rattenonderzoek. Vrouwtjesratten kregen voor het paren een flinke overdosis van het coronavaccin ingespoten (wel vier prikkies in een keer). De onderzoekers zagen vervolgens dat de ratten wél antistoffen aanmaakten tegen corona, maar dat er géén effecten op de vruchtbaarheid, zwangerschap of de ontwikkeling van hun nakomelingen was.

7. Ik ben tussen de 12 en 17 jaar oud: is het vaccin ook veilig voor mij?

In Nederland geldt op dit moment dat alle 12 tot en met 17-jarigen met een medisch risico worden opgeroepen om zich te laten vaccineren. Dat heeft de Gezondheidsraad geadviseerd aan het kabinet. Zij lopen een groot risico op heftige klachten als ze besmet zijn geraakt met corona. Het Pfizer-vaccin is goedgekeurd voor deze leeftijdsgroep. Of de rest van de kinderen en jongeren uit deze leeftijdsgroep ook gevaccineerd wordt, is nog niet besloten. In het buitenland – bijvoorbeeld in Duitsland, Frankrijk en Amerika – worden al wel alle 12 tot en met 17-jarigen gevaccineerd.  Nederland doet dat nog niet, omdat de meeste kinderen amper ziek worden na besmetting.

De reden om alle kinderen en jongeren te vaccineren, is zodat er meer groepsimmuniteit wordt opgebouwd én zodat zij niet meer in quarantaine hoeven bij een uitbraak op school.

Wel hebben sommige mensen commentaar op de overweging om ook gezonde tieners te vaccineren. Zij zeggen: wat heeft het kind er zelf aan? Ze vinden dat we hen niet in het belang van volwassenen moeten inenten. Epidemioloog Patricia Bruijning zegt hierover tegen Trouw: “Ik vind het zelf niet vanzelfsprekend om kinderen hoe dan ook te vaccineren, maar uiteindelijk is het een optelsom van belangen. Als de samenleving er beter van wordt als iedereen wordt ingeënt, profiteren kinderen daar ook van omdat de scholen wellicht weer open kunnen. Daar moeten we met zijn allen een debat over voeren.”

Dan nog even dit: vaccineren blijkt te werken!

De eerste officiële wetenschappelijke analyse van de vaccinatiecampagne komt met goed nieuws! Het aantal coronagevallen bij 75-plussers is al in de eerste twee maanden voor meer dan de helft afgenomen dankzij de vaccinatiecampagne. Ook nam het aantal sterfgevallen en ziekenhuisopnames flink af, veel meer dan bij ouderen die nog niet waren ingeënt. Omdat de besmettingscijfers afnemen, komen er steeds meer versoepelingen. Win-win dus!

Ben jij jonger dan 18 en laat jij je vaccineren tegen corona? Waarom wel of niet? Laat het ons weten via Insta (@eobeam).

BRONNEN: NJI, KNAW, Universiteit van Nederland, Rijksvaccinatieprogramma, Het Parool, RTL Nieuws, de Volkskrant, CBG, Nu.nl, Gezondheidsraad, Trouw