RECENSIE: Tolkien | "Tien voor taal, onvoldoende voor godsdienst"
Tolkien is een biografie over het leven van de legendarische Britse fantasyschrijver J.R.R. Tolkien (Nicholas Hoult). Met The Lord of the Rings en The Hobbit schreef hij twee van de best verkochte boeken aller tijden.
Het sprookjesachtige Engelse platteland is het decor van Tolkiens jeugd. Tot hij wordt gedwongen om te verhuizen naar het industriële Birmingham. Daar wordt hij verliefd op de knappe en eigenzinnige Edith (Lily Collins). Samen met vrienden van school richt Tolkien een genootschap op. Daarin bespreken ze literatuur, poëzie en vertellen ze elkaar verhalen. Dit wordt bruut verstoord wanneer de Eerste Wereldoorlog uitbreekt en Tolkien en zijn vrienden naar het front worden gestuurd.
Sfeervolle draken
Het eerste wat opvalt aan Tolkien, is hoe warm en charmant de film is. Zelfs de industriële vuiligheid van Birmingham heeft een zekere magische uitstraling. Ik zou maar wat graag zelf eens rondlopen door de oude stadjes, of een kopje thee drinken in een van de dure salons in het Engeland van begin 20ste eeuw. Dat komt aan de ene kant door de uitstekende vormgeving. Aan de andere kant heeft de film een betoverende uitstraling omdat het de levendige fantasie van Tolkien probeert te verbeelden. We zien de wereld door het filter van de fantasie van Tolkien. Zo ziet hij in de Franse loopgraven eerst soldaten met vlammenwerpers, maar stelt hij zich later vuurspuwende draken voor.
Dit is leuk gedaan en het draagt bij aan de sfeer, maar het blijft erg oppervlakkig. Als je bekend bent met de wereld van The Lord of the Rings, zie je een hoop verwijzingen voorbijkomen. Alleen al in de opening van de film; De tocht van het zonnige platteland naar het grauwe Birmingham is één-op-één te vergelijken met de tocht van Frodo en Sam van The Shire naar Mordor. Het zoeken naar dit soort vergelijkingen is leuk, maar meer dan herkenbare flarden uit de boeken zijn het niet. Wat nu echt de drijfveren van Tolkien zijn, blijft onduidelijk.
Tien voor taal, onvoldoende voor godsdienst
De meeste aandacht gaat uit naar de fascinatie van Tolkien voor taal. Zo is er een hele scène waarin hij Edith vertelt waarom hij ‘cellar door’ het mooist klinkende woord in de Engelse taal vindt. Maar ook hier is het probleem hetzelfde: de film weet goed over te brengen dat hij een grote liefde voor taal heeft, maar niet goed waarom hij die liefde heeft.
De film richt zich vrijwel volledig op de jonge jaren van Tolkien. Voor de christelijke kijker is dat jammer, want de katholieke Tolkien deed juist in deze jaren het minste met zijn geloof. De vraag hoe Tolkiens geloof zijn boeken heeft beïnvloed, wordt niet eens gesteld.
Je kan in het decor een kruis verwerken, maar of dat nu echt wat toevoegt...
Tolkien is geen uitgesproken christelijke film, maar zoals regisseur Dome Karukoski in een interview met BEAM zei: “(Tolkiens) waarden, hoe hij zich gedraagt, dat komt voort uit een christelijke moraal.” Toegegeven, dat is wat vaag, maar wat hij zegt herken ik wel.
Zo onderscheidt Tolkien zich van zijn vrienden in de manier waarop ze met vrouwen omgaan. Waar zijn vrienden zich vrij machoachtig gedragen, is zijn relatie met Edith vooral erg liefdevol. Daarnaast hint de film ernaar dat Tolkien en Edith (vanwege hun geloof?) pas na hun huwelijk met elkaar naar bed zijn geweest. Je kan de film op deze manier lezen, maar het blijft te algemeen om echt iets zinnigs over het geloof van Tolkien te kunnen zeggen. De film maakt zich er te gemakkelijk vanaf met de christelijke verwijzingen. Je kan in het decor een kruis verwerken, maar of dat nu echt wat toevoegt...
Conclusie
Tolkien mist diepgang, maar blinkt uit in sfeer. Uiteindelijk moet de film het hebben van de warme en heerlijk Engelse uitstraling. Verwacht rijke Engelse studenten thee te zien drinken en discussiëren over kunst, taaltheorie en de druk om hoge cijfers te halen. Uniek is het allemaal niet, maar wel prima uitgevoerd.
Kijkwijzer
Lees HIER het volledige interview van BEAM met de regisseur van Tolkien!
Geschreven door
Jort
