Eerste hulp bij helpen
Het is een heel christelijke gedachte: je medemens moet je helpen. Sla de Bijbel er maar op na. Dit kan echter voor een tweestrijd zorgen. Wat als je liever een uurtje voor jezelf hebt, dan dat je boodschappen doet voor je oma? Is dat erg? Martine en Lisa weten inmiddels het antwoord: nee. Daar zijn zij helaas op een moeilijke manier achter gekomen.
“Andere mensen helpen is natuurlijk geen probleem, maar als je anderen te veel helpt en weinig terugkrijgt of ontvangt, kan dat een probleem worden. Je raakt dan uit balans”, legt Jojanneke van Baaren uit. Zij werkt als therapeut bij Stichting Schuilplaats, een christelijke stichting voor psychosociale hulpverlening. Wat gebeurt er als je uit balans raakt? “Denk dan aan overbelasting, burn-out, angst of depressie.”
Lisa’s paniekaanval
Iemand die hierover als geen ander mee kan praten, is Lisa (18). Zij ging naar school, liep stage en was mantelzorger voor haar vader, die in 2019 de diagnose MS kreeg. “Hij kan nu nog best veel alleen, maar het idee dat dat erger gaat worden, viel toen zwaar… en nu nog steeds.” Lisa had al langer door dat het niet goed met haar ging. Op de fiets zag ze het verkeer voorbijflitsen, zonder te begrijpen of dat wat ze zag, echt was. Ze had ook geen energie meer. “Ik had een grens bereikt, maar wist dat pas toen het te laat was.”
Ik had een grens bereikt, maar wist dat pas toen het te laat was
Op een normale vrijdagavond had Lisa – toen 17 jaar – gesport en nam ze een douche. “Opeens kreeg ik het benauwd en bloedheet. Er dansten zwarte vlekken voor mijn ogen en mijn ademhaling versnelde flink.” Haar vader belde de ambulance. Eerst dachten de artsen dat er iets mis was met haar hart, maar na onderzoek bleek dat niet het geval. Later werd duidelijk dat het om een paniekaanval ging, omdat ze te veel hooi op haar vork had genomen. “Deze vervelende situatie heeft ervoor gezorgd dat ik doorhad: hier moet ik iets aan doen.”
Christelijke waarde
Het helpen van de ander is een typische waarde van het christelijke geloof. Jojanneke ziet dit ook veel terug in haar werk. “Het is – of lijkt – christelijk om op de ander gericht te zijn. We ‘moeten’ naar elkaar omzien en dienstbaar zijn naar anderen. Als je dat niet bent, wordt het soms als egoïstisch gezien. Echter, wanneer je constant anderen helpt, omdat je denkt dat het zo hoort en je het gevoel hebt dat God dat van je vraagt, kan het moeilijk zijn om de balans terug te vinden tussen hulp geven en ontvangen.”
Martines burn-out
Martine (21) kreeg twee keer een burn-out. Dit kwam onder andere door de zorgen rondom haar vader, die fysieke en mentale problemen heeft. Martine is christelijk opgevoed, maar had de laatste jaren weinig met het geloof. Anderen helpen is iets natuurlijks voor haar. Ze denkt niet dat dit met haar christelijke waarden te maken heeft. “Ik vermoed dat het deels door mijn karakter en deels door mijn opvoeding komt. Mij is altijd geleerd dat je voor een ander moet zorgen, wanneer je maar kunt. In mijn hoofd is dat naar het extreme doorgeschoten.”
Haar eerste burn-out kreeg zij vlak voor haar examen op de middelbare school. “Ik had een plan uitgestippeld: examen doen, naar de universiteit, een master volgen, trouwen en samenwonen. Ik was bang dat alles mis zou gaan en ik mijn doel nooit zou halen.” Martine had niet genoeg tijd voor haar schoolwerk, omdat ze haar gezin te veel hielp. Ze had geen overzicht meer. “Als mijn moeder iets aan mij vroeg, deed ik dat. Ik dacht: ze vraagt het niet voor niets. En ik wilde haar niet teleurstellen.” Uiteindelijk heeft Martine in dat jaar tóch haar examen gehaald, maar is ze in plaats van de universiteit naar het hbo gegaan.
De maat was vol
Toch ging het tijdens de opleiding Pedagogiek weer mis. Hoewel ze leuke klasgenoten had, kon ze slecht wennen aan de vorm van lesgeven. Toen Martines klas werd samengevoegd met een andere klas, was de maat vol. “Ik bleef te lang bij projecten hangen, die mij te veel energie kostten. Ik wilde mijn groepsgenoten niet in de steek laten, maar redde het ook niet om mijn taken te volbrengen.” Martine kwam in een tweede burn-out terecht. “Ik voelde me leeg en bang, en wist niet goed wat ik moest doen.” Ze ging in gesprek met haar school en besloot naar een andere school te gaan. Dit was een goede beslissing: “Ik heb jarenlang niet zo lekker in mijn vel gezeten als nu.”
Nee zeggen
Martine en Lisa vinden het moeilijk om nee te zeggen, wanneer het te veel wordt. Jojanneke legt uit waarom dit voor veel jongeren zo lastig is. “We hebben allemaal de neiging om te helpen, wanneer de ander in nood is. Dat doet iets met ons. Op het moment dat je niet in staat bent om te helpen, is dat moeilijk, omdat je begrijpt dat de ander wel hulp nodig heeft.” Daarnaast kun je te maken krijgen met schuldgevoelens. “Je hebt het gevoel dat je de ander moet bijstaan, maar het niet kunt. Dat is soms erg lastig. Dan mag je jezelf de vraag stellen of dat schuldgevoel terecht is. Bespreek dit dilemma eventueel met iemand anders en denk er samen over na. Je mag het natuurlijk ook altijd aan God voorleggen. Hij kent jouw afwegingen en keuzes.”
Het doet iets met ons, als een ander in nood is
Hoe kun je dan toch nee zeggen? Jojanneke benadrukt dat het belangrijk is om na te gaan of je inderdaad de mogelijkheid hebt om te doen wat de ander van je vraagt. “Als het betekent dat je bijvoorbeeld je opleiding niet gaat halen of geen tijd hebt om met vrienden af te spreken, is het de vraag hoelang je die hulp kunt blijven geven. Op een gegeven moment kom je zelf in de knel. Je kunt ook steun halen uit de Bijbel. ‘Heb je naaste lief zoals jezelf’: zorg dus even goed voor je naaste als voor jezelf, en andersom. Jezus trok zich ook terug om te bidden en tijd met zijn Vader te hebben. Hij was niet altijd alleen maar aan het helpen, preken en genezen.” Tot slot geeft Jojanneke aan: “Er is veel aandacht voor degene die hulp nodig heeft, maar veel minder voor wie die hulp geeft. Het is belangrijk om daarin gezien en erkend te worden.”
Er is minder aandacht voor wie hulp geeft
Leerproces
Lisa en Martine werken allebei nog aan zichzelf, maar het gaat beter met ze. Lisa heeft net een professioneel hulptraject van ongeveer negen maanden afgerond. “Ik merk nu sneller wanneer iets voor mij te veel is en dat maak ik dan gelijk bespreekbaar. Het mantelzorgen is op dit moment niet echt nodig. Dat laat ik meer rusten.” Ook Martine heeft professionele hulp gekregen en daarnaast haar geloof teruggevonden, waar ze veel kracht uit haalt. “Ik heb geleerd dat ik voor mezelf mag kiezen. Wat er ook gebeurt: God houdt van mij.”
Geschreven door
Sophie
