GASTCOLUMN: De Bijbel is een moeilijk boek
“Lees je Bijbel, bid elke dag, dat je groeien mag.” Bekende woorden voor alle kinderen die opgroeien in een christelijk gezin. Van jongs af aan leer je elke avond te bidden om een nieuw hartje, ga je elke zondag mee naar de kerk en hoor je verhalen uit de Bijbel. Juf Lisa van de kinderclub vertelt de verhalen van de verloren zoon, Jezus die op het water loopt en de schepping. Soms heeft ze daar zelfs kleurrijke platen uit de kinderbijbel bij om het verhaal beeldender te maken.
En dan komt het moment dat je overstapt van de kinderbijbel op de ‘grote-mensen-bijbel’. Opeens is het allemaal wat lastiger te lezen en kom je verhalen en details tegen die je op de kinderclub nooit hebt gehoord. Verhalen van volken die inclusief vrouwen en kinderen worden vermoord, ‘zonen van God’ die reuzen verwekken bij mensen, een psalm die het heeft over de ‘pilaren waarop de aarde is gegrondvest’. In onze wereld, waarbij we duidelijke satellietbeelden hebben van een ronde aarde en er alternatieve theorieën bestaan voor het ontstaan van de aarde, lijkt de Bijbel bijna niet te passen.
Wetenschap vs. Bijbel
De Bijbelse auteurs hadden geen weet van alle wetenschappelijke verklaringen die voor ons normaal zijn. Hoe moeten we hun beschrijving van de schepping en de wereld dan lezen? Zijn al die eeuwenoude teksten überhaupt nog wel relevant voor ons, of moeten we de moeilijke stukken uit het Oude Testament ontwijken en ons vooral concentreren op het Nieuwe Testament en de liefde van Jezus?
Huh? Watermassa’s? Een gewelf? Waar heeft God het over?
Dat sommige teksten feitelijk niet lijken te kloppen betekent echter niet dat ze niet van betekenis zijn. Ja, ze zijn geschreven in de context van een Midden-Oosterse cultuur van millennia geleden; ja, hun begrip van oorzaak en gevolg in de fysieke wereld valt in het niet bij de kennis van nu. Maar hun opvatting over de betekenis van die wereld – Gods rol in haar ontstaan en het doel van ons bestaan – is nog actueel en spreekt door hun woorden heen. Om die diepere betekenis uit de tekst te kunnen halen, moeten we dus leren hoe het oud-Israëlische wereldbeeld in elkaar stak en wat de Bijbelse auteurs met hun woorden proberen te zeggen.
Watermassa's
Laat me een voorbeeld geven. In Genesis 1:6 staat het volgende: “God zei: ‘Er moet midden in het water een gewelf komen dat de watermassa’s van elkaar scheidt.’” Huh? Watermassa’s? Een gewelf? Waar heeft God het over? Zit de aarde in een soort gigantische bubbel in een universum van water? Aarde was toch de enige bewoonbare planeet omdat hier water is en op andere planeten niet?
Woorden worden herhaald, maar waarin zit het verschil?
Dit vers wordt pas begrijpelijk als je meer weet van hoe schrijvers gebeurtenissen omschreven in die tijd. In de oude Midden-Oosterse cultuur (dus in Israël, maar ook in Babylonische en Egyptische literatuur van vroeger) is water het beeld voor wanorde of een staat van niet-bestaan. Het bestaan van dingen wordt erkend als er uit een eenheid iets wordt afgescheiden, en dat stukje een eigen naam en functie krijgt. In Genesis 1:6 zien we een watermassa: een beeld voor niet-bestaan en ongeordendheid. Wanneer God de watermassa scheidt en het gewelf een naam geeft in vers 8, is dat dus een beeld van iets nieuws dat wordt geschapen uit een staat van niet-bestaan of wanorde. De Bijbelse auteur beschrijft hoe God het universum schept, maar hij doet dat in termen van het wereldbeeld dat hij in zijn cultuur heeft meegekregen.
Bijbelteksten
Naast het gebruik van andere termen en een ander wereldbeeld, maakten de Bijbelse auteurs ook gebruik van een andere literaire stijl om hun punt duidelijk te maken. Waar bij ons de climax of conclusie van een artikel aan het einde komt, verwerkten Bijbelse auteurs vaak het hoogtepunt in het midden van een tekst (bijv. in psalm 29). Daarnaast gebruiken ze de herhaling van woorden om twee teksten te linken, maar verschillen die teksten vaak net zó van elkaar dat er betekenis uit spreekt. Vergelijk bijvoorbeeld de eerste en laatste twee verzen van psalm 139 met elkaar: de woorden worden herhaald, maar waarin zit het verschil?
Wees niet te snel ontmoedigd, maar ga op zoek naar wat de Bijbel wil zeggen.
Al deze verschillen met de teksten die wij gewend zijn te lezen, maken het moeilijk om de Bijbel te begrijpen. Daar komt bij dat veel van dit soort literaire details in het Hebreeuws veel duidelijker zijn dan in onze vertalingen, waardoor het moeilijk is om er goed grip op te krijgen. Daarin kunnen we goed gebruik maken van al onze theologisch geschoolde predikanten, die getraind worden in de wijze waarop we de Bijbel moeten lezen en begrijpen.
Moeilijk boek
De Bijbel is een moeilijk boek. Maar daarmee is het ook een boek dat je je leven lang kan bestuderen, zonder ooit verveeld te raken. Het kost moeite en tijd om bekend te raken met de taal van de Bijbelse auteurs, om verbanden tussen teksten te leren zien en te begrijpen wat de auteurs over God proberen te zeggen. Maar als je eenmaal gaat zien hoe ongelooflijk rijk de teksten zijn, hoe ingenieus het in elkaar is gezet en hoe het hele Oude Testament opbouwt tot de komst van één Redder voor iedereen, Jezus Christus, is het de moeite volledig waard. Wees niet te snel ontmoedigd, maar ga op zoek naar wat de Bijbel wil zeggen. Dan zul je zien: de Bijbel is een prachtig kunstwerk, gegeven door God.
PS. Al deze dingen heb ik geleerd uit een gratis online cursus van The Bible Project, Classroom genaamd. Zij bieden cursussen aan over verschillende onderwerpen, bovenstaande dingen heb ik geleerd uit de cursus ‘Introduction to the Hebrew Bible’ (over hoe je het Oude Testament moet lezen) en ‘Heaven and Earth’ (over Genesis en de beelden die daarin worden gebruikt). Het is een absolute aanrader!
Lees nu: Andries Knevel: 'De wetenschap is geen reden om de kerk te verlaten en dit is waarom'
Geschreven door
Charlotte
