Heeft Game of Thrones een verrassend christelijk einde?

Spoilers voor Game of Thrones t/m aflevering drie van seizoen acht!

Onder christenen is het kijken van Game of Thrones een lastig punt. De serie staat namelijk bekend om zijn harde geweld en expliciete seks. De vraag of je de serie wel of niet zou moeten kijken, wil ik even laten liggen. Interessanter vind ik de vraag wat voor wereldbeeld in de serie wordt neergezet. Om de filosofie van Game of Thrones te kunnen begrijpen, en te kunnen raden hoe het afloopt, moeten we teruggaan naar de inspiratiebronnen van schrijver Martin.  

The Lord of the Rings

Heb je het over fantasy, dan kan je niet om J.R.R. Tolkien heen. Tolkien is als schrijver van The Lord of the Rings de grondlegger van het fantasy-genre. In deze boeken heeft hij veel van zijn christelijke wereldbeeld verwerkt. Martin heeft gezegd Tolkien te bewonderen, maar wel een aantal kanttekeningen te hebben. Tolkien maakt namelijk een duidelijk onderscheid tussen helden en schurken, goed en kwaad. En spoiler alert: het goede wint van het kwade.  

Martin kiest voor een andere benadering. Hij vindt het morele onderscheid van Tolkien te kort door de bocht. Martin: “Regering is moeilijk. Dat is mijn antwoord aan Tolkien. The Lord of the Rings heeft een sterk middeleeuwse filosofie, namelijk dat als de koning een goed mens was, het land op zou bloeien. Als we naar de echte geschiedenis kijken, ligt het niet zo simpel. Tolkien schrijft dat Aragorn een goede en wijze koning was. Maar hij stelt niet de vraag: wat was Aragorns belastingbeleid?” Met andere woorden, je kan wel een goed mens zijn, maar dat maakt je niet meteen een goede koning.  

Goede daden in de praktijk

Martin stelt de romantische en heroïsche idealen van Tolkien aan de kaak. Hij is wantrouwig tegenover idealen in het algemeen. Macht gebaseerd op basis van geld, traditie, angst, religie, wreedheid of mededogen schiet volgens hem uiteindelijk allemaal te kort. Die filosofie zie je terug in de serie. Martin heeft een wereld gemaakt die genadeloos eerlijk is. Goede daden worden alleen beloont als ze ook bedachtzaam zijn. Ned Stark, de held, werd gedood omdat de moreel goede keuze ook de onverstandige keuze was. Daenerys Targaryen probeerde de slavernij af te schaffen, maar werd bijna vermoord in een opstand van boze slavenhouders. 

In Game of Thrones gaan de helden dood als hun goede keuzes niet ook verstandige keuzes zijn. Hetzelfde geldt voor de schurken en iedereen die daar tussenin zit. ‘Goed’ of ‘fout’ willen zijn, is op zichzelf zinloos. Het gaat om wat praktisch is. Daardoor staat het ‘grijze’ Game of Thrones veel dichter op de werkelijkheid dan het ‘zwart/witte’ Lord of the Rings.  

Martin en moraal

Verhaaltechnisch is dit geniaal. Omdat de helden niet automatisch beloond worden voor hun goede daden, kunnen ze onverwachts sterven. Spannende momenten zijn dus echt spannend. Moreel gezien roept het wel vragen op. Wat voor leven moet je leven in zo’n wereld? In de wereld van Game of Thrones bestaat magie en worden er goden aanbeden, maar die zijn wreed en er lijkt geen leven na de dood of een laatste oordeel te zijn. Een ‘goed’ leven leiden betekent vaak ook een kort leven. En zelfs al doe je het goede, dan is het maar de vraag of je de situatie niet alleen maar erger maakt.  

Hoe kunnen we een zinvol leven leiden in een wereld zonder God?

Veel van Martins personages lijken als antwoord hedonisme te hebben. Dat houdt in dat het belangrijkste doel is om te genieten van het leven. In Martins wereld gaat dat samen met flinke hoeveelheden alcohol en losbandige seks. 

Maar of dat nu leidt tot een vervullend leven? In Game of Thrones is er niet een duidelijk doel om voor te leven. Daarom is het zo belangrijk met wat voor einde de serie komt. Dat is bepalend voor het antwoord van de serie op de zinloosheid en het cynisme. Zonder zo’n einde is de serie niet meer dan een aaneenschakeling van betekenisloze gewelddadige conflicten. Als er geen doel of oplossing blijkt te zijn, dan is dat een passend einde voor het verhaal, maar niet bepaald een bevredigend antwoord op de vraag hoe we een zinvol leven kunnen leiden in een wereld zonder God. 

Hoe eindigt Game of Thrones?

Ik denk niet dat er een einde bestaat dat aan alles recht kan doen. Als de serie eindigt met een overwinning voor de kwaadaardige White Walkers en de dood van alle levenden, zou dat een goed antwoord zijn op waar nodeloos geweld toe leidt: de dood. Maar een antwoord op de vraag: ‘hoe moeten we dan wel leven?’ is het niet. In de serie zijn de White Walkers al (veel te gemakkelijk) verslagen. Dus blijven er een paar opties over: 

De troon wordt vernietigd. 

Een van de personages eindigt op de troon.

Als de troon wordt vernietigd, dan moet er een andere bestuursvorm komen. Het zou interessant zijn wat de serie dan als goede oplossing ziet. Misschien een bestuur op basis van een soort verlichtingsdenken of communisme of heel iets anders. Maar het zou ook een problematisch einde zijn. Martin heeft nu juist de hele serie lang beargumenteerd dat al dit soort denkbeelden tekortschieten. Er is niet één antwoord dat alle problemen verhelpt. In The Lord of the Rings was dat er wel. Daar was het antwoord "een goede koning los alles op.” Als de serie met zijn eigen ‘oplossing voor alles’ komt, gaat dan in tegen de boodschap dat zo’n zwart/wit antwoord niet bestaat.

Als dat inderdaad zo is, dan heeft Game of Thrones een verrassend christelijk einde. 

Als iemand op de troon eindigt, dan zijn er ook problemen. Als een ‘goed’ personage wint, dan blijkt dat het toch wel meevalt met hoe erg je je handen vuil moet maken om op de troon te eindigen. Als een ‘slecht’ personage wint, dan is er nog steeds geen hoop op een moreel goed leven in een samenleving zonder God.  

Christelijk antwoord

Het zou zomaar kunnen dat Jon Snow na dit weekend op de troon gaat zitten. Als dat inderdaad zo is, dan heeft Game of Thrones een verrassend christelijk ontknoping. Jon Snow stond op uit de dood, en laat dus zien dat de dood niet het einde is. Hij zou de redder kunnen zijn wiens komst is voorspeld (lang verhaal.), hij blijkt ondanks zijn afkomst toch van koninklijken bloede te zijn en van alle personages die nog leven, is hij de heldhaftigste. Jon Snow kiest om het goede te doen in plaats van wat beter is voor zijn eigen positie. Zijn overwinning zou daarmee rechtstreeks tegen de filosofie van de serie ingaan. Als hij wint, dan loont het toch om moreel juist te handelen.  

Ik ben ontzettend benieuwd naar het antwoord dat we maandagavond gaan krijgen. Hopelijk schiet Martin zelf ook een beetje op met zijn laatste twee boeken. Al is het antwoord “er is geen antwoord” natuurlijk ook heel poëtisch.

De inspiratie voor dit stuk komt van dit artikel.   

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen